مراقبت از دندان کودکان و حفظ سلامت دندان کودک از همان ابتدای رویش دندان‌های شیری، که گاهی به آن‌ها دندان‌های نوزادی یا موقت گفته می‌شود، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. این دندان‌ها نه تنها برای جویدن و تغذیه صحیح ضروری هستند، بلکه نقش حیاتی در حفظ فضا برای دندان‌های دائمی ایفا می‌کنند. ایجاد یک برنامه منظم برای بهداشت دهان و دندان کودکان، شامل مسواک زدن کودک و مراجعات منظم به دندانپزشکی کودکان، برای پیشگیری از مشکلات آتی ضروری است. با پیروی از نکات ساده این راهنما، می‌توانید به حفظ سلامت دندان کودک خود کمک کرده و آن‌ها را از پوسیدگی دندان محافظت کنید.

چرا مراقبت از دندان‌ در کودکان مهم است؟

پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دوران کودکی است؛ به طوری که بیش از نیمی از کودکان تا سن ۸ سالگی در دندان‌های شیری خود دچار پوسیدگی شده‌اند. تأثیر شیرینی بر دندان‌های کودک و مصرف زیاد غذاها و نوشیدنی‌های شیرین، خطر پوسیدگی را به شدت افزایش می‌دهد. پوسیدگی دندان می‌تواند باعث درد شدید و مشکل در جویدن غذا شود و حتی منجر به مشکلات تحصیلی و ایجاد زمینه برای مشکلات دندان‌های دائمی گردد.

خوشبختانه، عادات سالم مانند مسواک زدن کودک و ویزیت دندانپزشک برای کودک، می‌توانند به طور موثری از جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان اطمینان حاصل کنند. عادات خوب بهداشت دهان و دندان کودکان را از همان ابتدا شروع کنید تا دندان‌های فرزندتان سالم بمانند؛ حتی پیش از زمان رویش دندان‌های شیری، مراقبت از لثه‌ها اهمیت دارد.

جدول زمانبندی رویش دندان‌های شیری و دائمی

معمولاً تا سن ۳ سالگی، تمام ۲۰ دندان شیری کودک رویش پیدا کرده‌اند. البته برخی از دلایل دیر افتادن دندان شیری نی می توانند این زمان بندی را دچار مشکل کنند. در جدول زیر زمان رویش دندان های شیری را ملاحظه کنید:

ترتیب رویش دندان‌های دائمی نیز می‌تواند کمی متغیر باشد. معمولاً دختران کمی زودتر از پسران دندان‌های دائمی خود را در می‌آورند.

جدول خلاصه زمان‌بندی رویش دندان‌های دائمی

مراقبت از دندان کودکان با مسواک و نخ دندان

یکی از اصول مهم در مراقبت از دندان کودکان داشتن یک روال منظم برای بهداشت دهان و دندان کودکان است که در آن مسواک زدن و نخ دندان کشیدن در اولویت مراقبتی قرار دارد. بهداشت دهان و دندان کودکان با رویش اولین دندان شیری (حدود ۶ ماهگی) و شروع مسواک زدن کودک معنا پیدا می‌کند. حتی پیش از آن، تمیز کردن لثه‌ها با پارچه‌ای نرم و مرطوب پس از هر وعده غذایی، زمینه‌ساز سلامت آینده دندان‌هاست.

با دیدن اولین جوانه دندان، مسواک زدن را با مسواک نرم مخصوص کودک و مقدار بسیار کمی (اندازه یک دانه برنج) خمیردندان مناسب کودکان حاوی فلوراید آغاز کنید. فلوراید نقش کلیدی در تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان دارد. انتخاب خمیردندان با میزان فلوراید مناسب سن کودک (با مشورت دندانپزشک) ضروری است. مسواک زدن باید دو بار در روز، هر بار به مدت ۲ دقیقه انجام شود. پس از مسواک زدن، کودک خمیردندان اضافی را تف کند و دهان را آبکشی نکند تا فلوراید فرصت اثرگذاری داشته باشد.

نحوه آموزش مسواک زدن به کودک می‌تواند با همراهی، استفاده از آینه، انتخاب مسواک‌های جذاب، خواندن شعر یا استفاده از تایمر به تجربه‌ای سرگرم‌کننده تبدیل شود. استفاده از نخ دندان برای کودکان بخش مهمی از بهداشت دهان و دندان کودکان است. به محض اینکه دو دندان در دهان کودک کنار هم قرار گرفتند و فضایی بین آنها برای مسواک باقی نماند، زمان شروع استفاده از نخ دندان فرا رسیده است. این کار به حذف پلاک و ذرات غذا از بین دندان‌ها و زیر خط لثه کمک کرده و از جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و بیماری‌های لثه حمایت می‌کند. از نخ دندان‌های مخصوص کودکان با طعم‌های جذاب یا نگهدارنده‌های نخ دندان (فلاس هولدر) می‌توانید برای سهولت کار استفاده کنید.

برای دریافت اطلاعات کامل و راهنمای تصویری گام به گام در این زمینه، به مقاله جامع راهنمای کامل مسواک زدن کودکان مراجعه کنید.

نقش فلوراید درمانی در مراقبت از دندان کودکان

اهمیت فلوراید در دندان کودک در مراقبت از دندان در برابر پوسیدگی غیرقابل انکار است. زیر نظر دندانپزشک کودکتان می‌توانید از یکی از روش‌های زیر برای فلوراید درمانی دندان کودک بهره ببرید:

• استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید: همانطور که در بخش مسواک زدن کودک توضیح داده شد، انتخاب خمیردندان مناسب کودکان با میزان فلوراید توصیه شده بر اساس سن، یک ضرورت است.
• وارنیش فلوراید: این درمان شامل مالیدن وارنیش حاوی غلظت بالای فلوراید روی سطح دندان‌ها هر ۶ ماه یکبار برای پیشگیری از پوسیدگی است و برای دندان‌های شیری و دائمی قابل استفاده است
• استفاده از فلوراید سیستمیک: اضافه کردن فلوراید در آب آشامیدنی و مکمل‌ها
• فیشور سیلانت برای مراقبت از دندان کودکان: پس از رویش دندان‌های دائمی عقبی (معمولاً حدود ۶ یا ۷ سالگی)، برای محافظت در برابر پوسیدگی سطوح جونده دندان‌های عقب با یک لایه پلاستیکی نازک پوشانده می شوند. این روش می‌تواند ۵ تا ۱۰ سال دوام بیاورد.

پیشگیری از پوسیدگی در کودکان با تغذیه مناسب

پوسیدگی دندان زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های دهان، قند موجود در غذا را به اسید تبدیل کرده و این اسید به مرور زمان باعث ایجاد حفره در دندان می‌شود. پلاک، ماده چسبنده و شفافی از باکتری‌هاست که تجمع آن منجر به حفره یا بیماری لثه (التهاب لثه) می‌شود.

تغذیه مناسب برای دندان‌های کودک شامل غذاها و نوشیدنی‌های سالم و کم شکر مانند سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، لبنیات، حبوبات و گوشت‌های کم چرب است.

اطمینان حاصل کنید کودک کلسیم کافی از منابعی چون شیر، پنیر و ماست برای تقویت دندان‌ها دریافت می‌کند.

تأثیر شیرینی بر دندان‌های کودک بسیار مخرب است. باقی ماندن قند نوشیدنی‌ها برای مدت طولانی روی دندان‌ها، منجر به پوسیدگی می‌شود. به جای شیرینی از میوه و سبزی برای میان وعده کودک استفاده کنید. مصرف تنقلات شیرین (مخصوصاً آبنبات چسبناک) را محدود کنید. پس از مصرف این موارد، دندان‌ها را مسواک بزنید.

بین وعده‌های غذایی فقط به کودک آب بدهید. بهتر است شیر یا آبمیوه همراه با وعده غذایی خورده شود.

کنترل عادات مخرب دندان کودک (مکیدن انگشت، پستانک، بطری شیر شب)

حدود ۶ ماهگی، استفاده از فنجان (بدون در یا با درب بدون سوپاپ) را برای شیر مادر، شیر خشک یا آب شروع کنید.

تا ۱ سالگی، کودکان باید از بطری جدا شده و از فنجان استفاده کنند. هرگز اجازه ندهید کودک با بطری یا لیوان سیپی حاوی شیر یا آبمیوه به رختخواب برود.

عادت مکیدن انگشت یکی از نگرانی‌های والدین است. مکیدن انگشت یا پستانک در نوزادان طبیعی است، اما اگر این عادت پس از رویش دندان‌های دائمی (معمولاً بعد از ۴-۶ سالگی) ادامه یابد، می‌تواند باعث مشکلات بایت (نحوه قرارگیری دندان‌ها روی هم) و ناهماهنگی فک‌ها شود. اگر نگران این عادت در فرزندتان هستید، با دندانپزشک کودکان مشورت کنید.

چه زمانی باید به دندانپزشک کودکان مراجعه کرد؟

کودک خود را با رویش اولین دندان‌های شیری، یا حداکثر ظرف ۶ ماه پس از رویش اولین دندان یا تا اولین سالگرد تولد (هرکدام زودتر اتفاق بیفتد) به دندانپزشکی کودکان ببرید. این کار به آشنایی کودک با محیط و دندانپزشک کمک کرده و امکان تشخیص زودهنگام مشکلات را فراهم می‌کند. دندانپزشک می‌تواند در مورد جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و شناسایی مشکلات بهداشت دهان و دندان کودکان مشاوره دهد.

در اولین ویزیت، دندانپزشک کودک معاینه کوتاه و در آغوش والدین را انجام می‌دهد. با بزرگ‌تر شدن کودک، معاینه شامل تمیز کردن کامل دندان‌ها هم می‌شود.. دندانپزشک ممکن است عکس‌برداری با اشعه ایکس، درمان با فلوراید موضعی (وارنیش فلوراید) یا فیشور سیلانت را توصیه کند.

هنگام ویزیت دندانپزشک برای کودک، مثبت باشید و تجربه را سرگرم‌کننده‌ای را برای آو رقم بزنید تا کودک نگران مراجعات بعدی نباشد. ابتدا شما روی صندلی بنشینید یا کودک را در طول معاینه روی پای خودتان قرار دهید.

اگر کودک دچار درد دندان یا لثه، دندان شکسته، لکه‌های تیره یا روشن روی دندان‌هایش شده، یا اگر دندانی در اثر سقوط یا آسیب افتاده است، فوراً با پزشک یا دندانپزشکی کودکان تماس بگیرید. این علائم نشانه‌هایی از مشکلات جدی در سلامت دندان کودک است که نیاز به مداخله فوری دندانپزشکی دارد.

توصیه‌های بعد از ترمیم دندان کودکان

پرسش‌های متداول

از چه زمانی تمیز کردن دهان و دندان کودکمان را شروع کنیم؟

تمیز کردن دهان کودک باید از همان روزهای اول پس از تولد آغاز شود. حتی قبل از درآمدن دندان‌ها، با یک گاز نرم و مرطوب لثه‌ها را تمیز کنید. پس از درآمدن اولین دندان، از مسواک مخصوص کودکان استفاده کنید.

 کودک من از چه زمانی می‌تواند خودش مسواک بزند؟

کودکان معمولاً از سن ۳ تا ۴ سالگی می‌توانند با کمک والدین مسواک زدن را یاد بگیرند، اما تا حدود ۷-۸ سالگی نیاز به نظارت و کمک والدین دارند.

کودک من از چه سنی می‌تواند از خمیردندان دارای فلوراید استفاده کند؟

استفاده از خمیردندان فلوراید از زمان درآمدن اولین دندان توصیه می‌شود، اما مقدار خمیردندان باید بسیار کم (به اندازه یک دانه برنج) باشد.

کودک زیر ۱۳ سال من می‌خواهد دندانش را سفید (بلیچینگ) کند. آیا این کار در این سن درست است؟

خیر، بلیچینگ دندان در کودکان زیر ۱۳ سال توصیه نمی‌شود، زیرا دندان‌ها هنوز در حال رشد و حساس هستند.

دختر من دندان قروچه (ساییدن دندان‌ها به هم) می‌کند. چیکار کنم؟

دندان قروچه در کودکان معمولاً به دلیل استرس یا مشکلات خواب است. بهتر است با دندان‌پزشک مشورت کنید؛ در برخی موارد استفاده از محافظ دهان شبانه توصیه می‌شود.

کودکان هر چند وقت یکبار باید مسواک بزنند؟

حداقل دو بار در روز، صبح و شب. مسواک زدن بعد از وعده‌های غذایی نیز بسیار مفید است.

بچه‌ها چه زمانی باید کشیدن نخ دندان را شروع کنند؟

زمانی که دندان‌ها به هم چسبیده و فاصله بین آن‌ها کم است، معمولاً از ۳-۴ سالگی، کشیدن نخ دندان باید شروع شود.

هر چند وقت یکبار باید دندان‌های کودکان را نزد دندان‌پزشک ببریم؟

بهتر است هر ۶ ماه یکبار برای معاینه و تمیزکاری دندان‌ها به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

کودک من مرتب مسواک می‌زند و شیرینی هم کم می‌خورد اما باز هم دچار پوسیدگی می‌شود. چرا؟

عوامل ژنتیکی، نوع بزاق، روش مسواک زدن و مصرف مخفی قندها می‌تواند باعث پوسیدگی شود. مراجعه به دندان‌پزشک برای بررسی دقیق لازم است.

آیا لازم است فیشور سیلنت برای کودک انجام بدهیم؟

فیشور سیلنت پوششی پلاستیکی است که روی شیارهای دندان‌های آسیاب قرار می‌گیرد تا از تجمع پلاک و پوسیدگی جلوگیری کند. این روش برای کودکان بسیار مفید و توصیه شده است.

چه نوع مسواکی برای فرزندان کوچک مناسب است؟

مسواک‌های نرم با سر کوچک برای کودکان مناسب است اما باید استفاده صحیح از مسواک دستی را به آنها یاد بدهید

آیا نوشیدن زیاد نوشابه برای دندان‌های کودکان مضر است؟

بله، نوشابه‌ها حاوی قند و اسید هستند که باعث پوسیدگی و آسیب به مینای دندان می‌شوند. بهتر است مصرف نوشابه و نوشیدنی‌های شیرین محدود شود.

خلاصه

مراقبت از دندان کودکان یک مسئولیت مهم و سرمایه‌گذاری برای سلامت عمومی و کیفیت زندگی آینده آنهاست. با رعایت اصول بهداشت دهان و دندان کودکان، از جمله مسواک زدن کودک به طور صحیح و منظم با استفاده از خمیردندان مناسب کودکان حاوی فلوراید، تغذیه مناسب برای دندان‌های کودک، محدود کردن تأثیر شیرینی بر دندان‌های کودک و انجام ویزیت دندانپزشکدر یکی از شعب کلینیک دکتر رامیار طبق برنامه، می‌توانید از جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و بروز مشکلات جدی‌تر اطمینان حاصل کنید.