اغلب والدین درباره زمان افتادن دندان‌های شیری کودکانشان نگران هستند. درست مانند مراحل مختلف رشد کودک از غلتیدن و نشستن گرفته تا راه‌رفتن و صحبت‌کردن، زمان افتادن دندان‌های شیری نیز در کودکان مختلف، متفاوت است. در بیشتر موارد، تأخیر جزئی در این روند طبیعی جای نگرانی ندارد. ولی، آگاهی از روند معمول و علائم هشداردهنده می‌تواند به والدین کمک کند تا در صورت نیاز به‌موقع به متخصص دندانپزشک مراجعه کنند. در این مقاله، به بررسی جامع دلایل احتمالی دیر افتادن دندان شیری می‌پردازیم و راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌دهیم.
زمان طبیعی افتادن دندان‌های شیری
برای درک بهتر دیر افتادن دندان‌های شیری، ابتدا باید با جدول زمانی طبیعی آن آشنا شویم. به طور معمول، اولین دندان‌های شیری حدود شش‌سالگی می‌افتند. البته این بازه می‌تواند از پنج تا هفت‌سالگی متغیر باشد و همچنان در محدوده نرمال تلقی شود. معمولاً دندان‌های جلویی فک بالا و پایین (چهار دندان در هر فک) اولین دندان‌هایی هستند که می‌افتند.
تا سن هشت‌سالگی، به طور متوسط کودک هشت دندان شیری خود را از دست می‌دهد. پس از این مرحله، معمولاً یک “مکث دو‌ساله” بین سنین هشت تا ده‌سالگی در روند افتادن و رویش دندان‌های جدید رخ می‌دهد. این دوره بی‌تحرکی ممکن است باعث نگرانی والدین شود، اما در واقع بخشی طبیعی از روند رشد دندانی کودک است.
در حدود ده‌سالگی، روند افتادن بقیه دندان‌های شیری ازسرگرفته می‌شود. به طور متوسط، بیشتر نوجوانان تمام دندان‌های شیری خود را قبل از 13 سالگی از دست می‌دهند. جالب است بدانید که معمولاً دختران زودتر از پسران دندان‌های شیری خود را از دست می‌دهند و گاهی این روند در آن‌ها از 11 سالگی آغاز می‌شود. همچنین، دندان‌های آسیاب دوم دائمی در همین بازه زمانی شروع به رویش می‌کنند.
و سرانجام دندان‌های آسیاب سوم (دندان‌های عقل) در حدود 16 سالگی شروع به تشکیل می‌کنند و اغلب به دلیل کمبود فضا در قوس دندانی نیاز به کشیدن پیدا می‌کنند. به همین دلیل، در این سن انجام رادیوگرافی برای بررسی فضای کافی برای رویش دندان‌های عقل توصیه می‌شود تا در صورت نیاز، کشیدن آن‌ها قبل از تکمیل ریشه‌ها آسان‌تر باشد.
دلایل دیر افتادن دندان‌های شیری
وجود تأخیر جزئی در افتادن دندان‌های شیری معمولاً جای نگرانی ندارد، اما در برخی موارد دیر افتادن دندان شیری می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکل باشد. درک این دلایل به والدین کمک می‌کند تا در صورت لزوم به متخصص ارتودنسی یا دندانپزشک مراجعه کنند. این دلایل عبارت‌اند از:
- کمبود فضا برای رویش دندان‌های دائمی: یکی از شایع‌ترین دلایل دیر افتادن دندان‌های شیری، کمبود فضا برای رویش دندان‌های دائمی زیرین است. اگر دندان‌های دائمی به دلیل کمبود فضا به‌درستی قرار نگرفته باشند، ممکن است نتوانند فشار کافی برای انداختن دندان شیری بالایی وارد کنند. در این حالت، دندان‌های دائمی ممکن است به‌صورت کج رشد کنند و وضعیت ارتودنسی پیچیده‌تری ایجاد شود.
- نبود دندان دائمی زیرین (دندان‌های دائمی مادرزادی غایب): در برخی موارد، ممکن است دندان دائمی زیر دندان شیری به طور مادرزادی وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی، دندان شیری بدون جایگزین دائمی ممکن است برای مدت طولانی یا حتی تا بزرگسالی در جای خود باقی بماند. متخصص ارتودنسی با استفاده از رادیوگرافی می‌تواند این وضعیت را تشخیص دهد.
- وجود دندان‌های اضافی: وجود دندان‌های اضافی (سوپرنومراری) می‌تواند مانع رویش طبیعی دندان‌های دائمی شود و در نتیجه، دندان‌های شیری مربوطه دیرتر بیفتند. رادیوگرافی ساده می‌تواند وجود دندان‌های اضافی را نشان دهد.
- رویش دندان‌های دائمی به‌صورت کج: اگر دندان دائمی در موقعیت مناسب برای فشارآوردن به ریشه دندان شیری قرار نگرفته باشد، ممکن است دندان شیری دیرتر بیفتد. این مسئله می‌تواند باعث رویش کج یا نابجای دندان دائمی شود.
- تأخیر در رویش دندان‌های دائمی: گاه دندان‌های شیری ممکن است دیرتر از حد معمول بیفتند، زیرا نیروی لازم برای انداختن آن‌ها از طرف دندان دائمی زیرین وارد نمی‌شود.
چه زمانی دیر افتادن دندان شیری نگران‌کننده است؟
همان‌طور که در قسمت قبلی اشاره کردیم، دیر افتادن دندان شیری با چند ماه تأخیر، معمولاً طبیعی است. اما در موارد زیر لازم است والدین هوشیار باشند و با دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی مشورت کنند:
- رویش دندان دائمی قبل از افتادن دندان شیری: اگر دندان دائمی شروع به رویش کند درحالی‌که دندان شیری هنوز در جای خود محکم است، این مسئله می‌تواند باعث رویش کج، بالاتر یا پشت دندان شیری شود.
- عدم رویش دندان دائمی پس از افتادن دندان شیری: به طور معمول، دندان دائمی باید ظرف سه ماه پس از افتادن دندان شیری، شروع به رویش کند. اگر بعد از گذشت این مدت، دندان دائمی رویش نکرد، لازم است به دندانپزشک مراجعه شود.
- افتادن دندان‌های شیری خارج از ترتیب معمول: دندان‌های شیری معمولاً به همان ترتیبی که رویش کرده‌اند، می‌افتند. اگر ترتیب افتادن دندان‌ها به طور قابل‌توجهی تغییر کرده باشد، ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکل در رویش دندان‌های دائمی باشد و نیاز به بررسی متخصص ارتودنسی دارد.
- وجود درد، سردرد یا مشکلات در گاززدن یا جویدن: در موارد نادر، دیر افتادن دندان‌های شیری و رویش نابجای دندان‌های دائمی می‌تواند منجر به مشکلات در گاززدن، درد فک و حتی سردرد شود.
- افتادن زودهنگام دندان‌های شیری (قبل از 4 سالگی): افتادن زودهنگام دندان‌های شیری نیز می‌تواند مشکل‌ساز باشد. دندان‌های شیری نقش مهمی در حفظ فضا برای رویش دندان‌های دائمی دارند. اگر دندان شیری زودتر از موعد بیفتد، دندان‌های مجاور ممکن است به سمت فضای خالی حرکت کرده و باعث کمبود فضا و شلوغی دندان‌های دائمی شوند. در این موارد، ممکن است نیاز به استفاده از فضا نگهدار دندان باشد.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
انجمن ارتودنتیست‌های آمریکا توصیه می‌کند که همه کودکان تا سن 7 سالگی باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کنند. این ارزیابی به متخصص ارتودنسی امکان می‌دهد تا رشد دندان‌ها و فک کودک را بررسی کرده و در صورت وجود هرگونه مشکل، توصیه‌ها یا درمان‌های لازم را ارائه دهد.
متخصص ارتودنسی با انجام معاینه بالینی و در صورت لزوم، تهیه رادیوگرافی، می‌تواند وضعیت دندانی کودک شما را ارزیابی کرده و علت دیر افتادن دندان شیری را تشخیص دهد. بر اساس تشخیص، ممکن است توصیه‌هایی مانند صبر و مشاهده، کشیدن دندان شیری، استفاده از فضا نگهدار یا شروع درمان ارتودنسی ارائه شود.
نتیجه‌گیری
در بیشتر موارد، دیر افتادن دندان شیری جای نگرانی جدی ندارد و تنها نشان‌دهنده تفاوت در روند رشد کودکان است. دوره مکث دو‌ساله بین هشت تا ده‌سالگی در روند افتادن دندان‌ها کاملاً طبیعی است. آگاهی از جدول زمانی طبیعی افتادن دندان‌ها و علائم هشدار می‌تواند به والدین کمک کند تا در صورت وجود هرگونه مشکل، به‌موقع اقدام کنند. مراجعه به دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی برای معاینه منظم و به‌خصوص در صورت بروز هرگونه نگرانی، بهترین راه برای اطمینان از سلامت دهان و دندان‌های کودک شما است. به یاد داشته باشید که تشخیص و مداخله زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات پیچیده‌تر در آینده جلوگیری کند. برای ارزیابی وضعیت دندانی کودک خود و دریافت پاسخ سؤالاتتان، می‌توانید با یکی از شعب کلینیک دکتر رامیار تماس و برای معاینه رایگان نوبت بگیرید.
