در این مقاله به‌طور کامل به مراقبت‌های بعد از درمان ریشه دندان می‌پردازیم. بسیاری از بیماران پس از عصب‌کشی سؤالاتی درباره غذاخوردن، مسواک‌زدن، درد و حتی فعالیت‌های روزانه دارند. در ادامه، پاسخ کامل این پرسش‌ها را خواهید خواند تا با رعایت توصیه‌های ساده، درمان موفقی داشته باشید.

درمان ریشه دندان چیست؟

درمان ریشه که به آن درمان کانال ریشه نیز می‌گویند، بهترین راه برای پایان‌دادن به دندان‌دردهای شدید و سایر عوارض ناشی از پوسیدگی عمیق دندان است. متخصص درمان ریشه این کار را برای درمان دندان‌درد شما انجام می‌دهند.

دندانپزشک دندان پوسیده شما را تا رسیدن به ریشه می‌تراشد و تمام ریشه‌های عصبی دندان را از بین می‌برد. پس از آن، کانال ریشه را به طور دائم پر می‌کند. پس از دوره بهبودی از درمان اولیه، دندان با مواد پرکننده مثل آمالگام یا مواد کامپوزیت پر کرده و برای تکمیل ترمیم دندان آن را روکش می‌کند. گذاشتن روکش دندانی به جلوگیری از شکستن دندان در آینده کمک می‌کند. بعد از ترمیم ریشه باید مراقبت‌های بعد از درمان ریشه را برای اثرگذاری بیشتر انجام دهید.

تغذیه بعد از عصب‌کشی دندان

• بعد از اتمام درمان ریشه، برای اینکه پرکردگی یا پانسمان موقت فرصت کافی برای سفت‌شدن داشته باشد، تا حداقل ۳۰ دقیقه از خوردن یا نوشیدن خودداری کنید.
• اگر دندان شما در یک جلسه و با آمالگام (مواد تیره) پر شده است، تا ۲ ساعت فقط از مایعات خنک استفاده نمایید.
• توصیه می‌شود تا ازبین‌رفتن کامل اثر بی‌حسی (که ممکن است چند ساعت طول بکشد)، از مایعات استفاده کنید تا به طور ناخواسته گونه، زبان یا دندان درمان‌شده را گاز نگیرید و آسیب نبینید.
• تا یک ساعت پس از درمان، از سیگارکشیدن پرهیز کنید زیرا می‌تواند روند بهبودی را مختل کند.

آیا می‌توانم روی دندان درمان‌شده غذا بجوم؟

خیر، باید از جویدن یا گازگرفتن غذا با دندان درمان‌شده تا زمانی قراردادن روکش یا پرکردگی دائمی توسط دندانپزشک خودداری کنید. پرکردگی یا پانسمان موقت معمولاً از مواد نرم‌تری ساخته شده است که در برابر شکستگی آسیب‌پذیر است. برای جویدن، همیشه از سمت مخالف دهان استفاده نمایید.

 از چه نوع غذاهایی را باید پرهیز کنم؟

در روزهای اول پس از درمان ریشه دندان، ناحیه اطراف دندان ممکن است متورم و حساس باشند؛ بنابراین در مراقبت‌های بعد از درمان ریشه، از مصرف غذاهایی که ممکن است این ناحیه را تحریک کنند، پرهیز کنید، مثل:

• غذاهای سفت مانند آجیل، چوب‌شور، آب‌نبات سفت، یخ و هویج خام.
• غذاهای چسبنده یا جویدنی مانند آدامس که می‌توانند پانسمان موقت را جابه‌جا کنند یا بیرون بکشند.
• غذاهای خیلی تند که ممکن است نواحی حساس را تحریک کنند.
• نوشیدنی‌های الکلی که می‌توانند خونریزی را افزایش دهند.

در مراقبت‌های بعد از درمان ریشه آیا می‌توانم غذاهای گرم یا سرد بخورم؟

باید از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های خیلی گرم یا خیلی سرد پرهیز کنید. چون لثه‌ها و دندان‌ها بعد از درمان ریشه نسبت به دماهای شدید حساس هستند و درد و ناراحتی ایجاد می‌کنند. دندان عصب‌کشی شده دیگر نباید به سرما، گرما یا هوا حساس باشد. اگر بعد از درمان در دندان درمان‌شده خود این حساسیت‌ها را مشاهده کردید، ممکن است دندان دیگری دچار مشکل باشد یا عصب‌کشی به طور کامل انجام نشده باشد.

بهداشت دهان و دندان بعد از درمان ریشه

برای جلوگیری از عفونت و تضمین سلامت بلندمدت دندان‌ها باید بعد از درمان ریشه و گذشت 24 ساعت، طبق معمول مسواک بزنید و نخ دندان بکشید، مگر اینکه دندانپزشک دستور خاصی داده باشد.

در ناحیه درمان شده با ملایمت مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. توجه داشته باشید در ناحیه‌ای که پانسمان موقت گذاشته شده، از کشیدن نخ دندان صرف‌نظر کنید یا تا ۲۴ ساعت پس از پرکردگی با آمالگام منتظر بمانید. اگر این کار را می‌کنید، نباید آن را محکم دور دندان درمان‌شده بکشید تا پانسمان موقت جابه‌جا نشود.

نحوه استفاده از دهان‌شویه بعد از درمان ریشه

استفاده از دهان‌شویه را افزایش دهید. شستشو با آب‌نمک ولرم (یک قاشق چای‌خوری نمک در یک فنجان آب گرم) تا سه بار در روز نیز توصیه می‌شود؛ این کار به کاهش درد و تورم در ناحیه کمک می‌کند.

مراقبت از لثه اطراف دندان در درمان ریشه

ناحیه درمان شده و لثه‌های اطراف آن ممکن است در ابتدا متورم و حساس باشند. علاوه بر تمیز نگه‌داشتن این ناحیه با مسواک‌زدن ملایم و استفاده از دهان‌شویه یا شستشو با آب‌نمک ولرم، مراقبت خاص شامل پایش وضعیت تورم است. اگر تورم در ناحیه صورت یا اطراف دندان درمان‌شده ایجاد شد، یا تورمی که از قبل وجود داشت بعد از یکی دو روز بهبود نیافت، باید با کلینیک تماس بگیرید. در چنین مواردی نیاز به تجویز یا تغییر آنتی‌بیوتیک خواهید داشت.

کنترل درد و تورم پس از درمان ریشه

در روزهای پس از درمان احساس درد بعد از درمان ریشه، ناراحتی، حساسیت یا سوزش در ناحیه درمان شده طبیعی است. این ناراحتی ممکن است 2 تا 4 روز طول بکشد یا دندان و بافت اطراف آن تا چند هفته دردناک باشد. به دلیل باز ماندن دهان در طول درمان و از بین رفتن اثر بی‌حسی، ممکن است کمی در فک احساس سوزش کنید. میزان درد می‌تواند از بسیار خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد و به عواملی مانند میزان پوسیدگی و التهاب دندانی شما بستگی دارد و حتی ممکن است تا یک ماه بعد، به خصوص هنگام ضربه زدن به دندان، وجود داشته باشد.

در مراقبت‌های بعد از درمان ریشه برای کنترل درد و تورم پس از درمان ریشه دندان موارد زیر را انجام دهید:

• اگر دارویی برای شما تجویز شده است، لطفاً فوراً آن را تهیه کرده و طبق دستور مصرف کنید. از داروهای ایبوپروفن یا استامینوفن برای تسکین ناراحتی استفاده کنید.
• تا زمانی که ترمیم دائمی دندان شما قرار نگرفته است، از جویدن یا گازگرفتن در ناحیه درمان شده خودداری کنید تا کمتر دندان را تحریک کنید.
• در روزهای پس از درمان، بیشتر غذاهای نرم مصرف کنید.
• از مصرف هرگونه ماده غذایی یا نوشیدنی که بیش از حد گرم یا سرد است خودداری کنید.
• شستشو با آب‌نمک ولرم می‌تواند به کاهش درد کمک کند. یک قاشق چایخوری نمک را در یک فنجان آب گرم حل کرده و تا سه بار در روز دهان خود را با آن بشویید و تف کنید.
• قراردادن کمپرس سرد روی صورت در نزدیکی ناحیه درمان شده به کاهش تورم کمک می‌کند. در صورت استفاده از کیسه یخ، همیشه یک پارچه بین یخ و پوست خود قرار دهید. می‌توانید در 6 تا 8 ساعت آینده، در صورت نیاز، تا 20 دقیقه کمپرس سرد را بگذارید و حداقل 20 دقیقه بردارید.

فعالیت‌های روزمره و بازگشت به زندگی عادی

درصورتی‌که برای کنترل درد و التهاب از داروی مسکن استفاده می‌کنید، هنگام رانندگی یا کار با ماشین‌آلات احتیاط کنید، زیرا ممکن است باعث خواب‌آلودگی شوند.

رانندگی بلافاصله پس از عصب‌کشی وقتی هنوز اثر بی‌حسی نرفته و درگیر درد هستید یا پس از مصرف داروهای مسکن مخدر، باید بااحتیاط انجام شود یا از آن اجتناب شود.

ورزش و فعالیت فیزیکی بعد از عصب‌کشی

بعد از عصب‌کشی دندان، بدن شما در حال بهبودی است و رعایت برخی نکات در مورد ورزش و فعالیت بدنی مهم است تا این روند به‌خوبی پیش برود و مشکلی ایجاد نشود. توصیه می‌کنیم که در 24 تا 48 ساعت اول بعد از عصب‌کشی، فعالیت‌های سنگین و شدید را محدود کنید.

ترمیم نهایی دندان بعد از درمان ریشه

دندان پس از درمان ریشه باز گذاشته نمی‌شود. بلافاصله پس از انجام درمان، دندانپزشک دندان و کانال ریشه را با مواد پرکننده موقت پر کرده یا روکش موقت روی دندان قرار می‌دهد. این ماده موقت اغلب یک کامپوزیت نرم است. هدف از این ترمیم موقت محافظت از دندان تا زمان قراردادن ترمیم دائمی است بسته به نوع درمان و تشخیص دندانپزشک ممکن است دندان همان روز با آمالگام یا ماده کامپوزیت پر شود. دقت داشته باشید که در داخل خود دندان، کانال ریشه به طور دائم پر می‌شود.

چه زمانی برای ترمیم نهایی (روکش یا پرکردن دائم) مراجعه کنم؟

پس از اینکه درمان ریشه توسط متخصص درمان ریشه به پایان رسید، شما باید برای قراردادن روکش دائمی یا پرکردن دائم به دندانپزشک عمومی مراجعه کنید. ترمیم نهایی دندان را ظرف یک ماه پس از درمان ریشه انجام دهید. انجام ترمیم نهایی دندان به‌محض اتمام کار متخصص درمان ریشه مهم است.

صبرکردن بیش از یک ماه برای دریافت روکش بعد از عصب‌کشی یا پرکردن دائم احتمال شکستگی ترمیم موقت یا ایجاد پوسیدگی در ناحیه درمان شده را افزایش می‌دهد. روکش دندان بعد از عصب‌کشی به طور کامل به ترمیم دندان کمک می‌کند و از شکستن آن در آینده جلوگیری می‌نماید.

اگر ترمیم موقت آسیب دید یا افتاد چه کنم؟

افتادن کامل پرکردگی موقت نسبتاً نادر است، البته شاید به‌خاطر جویدن یا فشار غذا یک لایه نازک از ماده موقت از بین رفته یا فرورفتگی جزئی در حین استفاده از دندان رویش ایجاد شود که خوب طبیعی است.

اگر کل پرکردگی موقت یا روکش موقت دندان افتاد یا شکست، باید دراسرع‌وقت به دندانپزشک عمومی خود مراجعه کنید. اگر ترمیم موقت دندان شما پس از ساعات کار کلینیک افتاد، تا زمانی که بتوانید توسط دندانپزشک عمومی یا متخصص درمان ریشه معاینه شوید، مقداری ماده پرکننده موقت از داروخانه تهیه کرده و طبق دستورالعمل موجود برای پوشاندن ناحیه استفاده کنید.

روش‌های افزایش موفقیت بلندمدت درمان ریشه

برای اینکه درمان ریشه دندانی که انجام داده‌اید برای بلندمدت حفظ شود، رعایت نکات زیر در مراقبت‌های بعد از درمان ریشه الزامی است:

• بلافاصله پس از اتمام درمان ریشه توسط متخصص، برای قراردادن روکش بعد از عصب‌کشی یا پرکردن دائم به دندانپزشک عمومی مراجعه کنید
• توصیه می‌شود ترمیم نهایی دندان (به‌ویژه روکش) ظرف یک ماه انجام شود تا از شکستگی دندان و پوسیدگی جلوگیری گردد.
• برای پیشگیری از شکستن دندان، در صورت توصیه دندانپزشک، برای روکش بعد از عصب‌کشی اقدام کنید.
• بهداشت دهان و دندان عالی را بیش‌ازپیش رعایت کنید.
• در بلندمدت، مسواک‌زدن دو بار در روز، نخ دندان کشیدن یک‌بار در روز و معاینات منظم دندانپزشکی ضروری است
• تا زمان قرارگرفتن ترمیم نهایی دندان، از جویدن یا گاززدن در ناحیه درمان شده خودداری کنید.
• سیگارکشیدن روند بهبودی را مختل می‌کند، لذا از مصرف آن خودداری کنید (حداقل تا یک ساعت پس از درمان).

همواره به‌خاطر داشته باشید، دندانی که به‌درستی درمان و ترمیم شده، می‌تواند به اندازه دندان‌های طبیعی شما دوام بیاورد.

پیشگیری از عفونت مجدد و محافظت از دندان درمان‌شده

برای جلوگیری از عفونت مجدد، محافظت از دندان عصب‌کشی شده بسیار اهمیت دارد. آسان‌ترین و موثر ترین کاری که باید انجام دهید رعایت کامل بهداشت دهان و دندان شامل مسواک‌زدن و استفاده از دهانشونه و نخ دندان است. قبل از روکش گذاری به هیچ عنوان فشار اضافی روی دندان ترمیم شده وارد نکنید. و اگر دندانپزشک انتیبویتیک برای شما تجویزک رده آن را به طور مرتیب و سر ساعت مصرف نمایید.

چه علائمی نشان می‌دهد که باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنم؟

در صورت بروز درد شدید یا فشار طولانی‌مدت، تورم، احساس نامناسب بایت یا بازگشت علائم قبلی، فوراً با متخصص ریشه تماس بگیرید.

اگر در صورت و اطراف دندان درمان شده دچار تورم، گرما و بوی بد شدید باید برای دریافت آنتی‌بیوتیک به کلینیک مراجعه کنید.

پرسش‌های متداول

آیا سیگارکشیدن بعد از درمان ریشه مشکل‌ساز است؟

بله، سیگارکشیدن بعد از درمان ریشه توصیه نمی‌شود؛ چون روند بهبود را مختل می کند. نیکوتین جریان خون را کاهش داده و ترمیم بافت را به تأخیر می‌اندازد، همچنین خطر عفونت و درد را افزایش می‌دهد. مواد شیمیایی موجود در سیگار می‌توانند موجب تحریک بیشتر دهان و افزایش احتمال عوارض پس از درمان شوند. به همین دلیل دندانپزشکان توصیه می‌کنند در مراقبت بعد از عصب‌کشی، حداقل تا پایان دوره بهبودی از سیگارکشیدن خودداری کنید.

آیا درمان ریشه باعث حساسیت به غذاهای سردوگرم می‌شود؟

در حالت طبیعی، پس از درمان ریشه (درصورتی‌که به طور کامل انجام شده باشد)، دندان نباید به سرما یا گرما حساسیت داشته باشد، زیرا عصب دندان به طور کامل خارج شده است. اگر همچنان حساسیت به سرما یا گرما وجود داشته باشد، ممکن است درمان ناقص بوده یا عصبی در دندان باقی مانده باشد. در بسیاری موارد، حساسیت به دندان مجاور مربوط است و بیماران ندانسته فکر می‌کنند دندان درمان‌شده حساس است. اگر حساسیت ادامه داشت، مراجعه به دندانپزشک ضروری است.

در  زمان مراقبت‌های بعد از درمان ریشه آیا دهان‌شویه می‌توانم استفاده کنم؟

استفاده از دهان‌شویه بعد از درمان ریشه باید بااحتیاط انجام شود. بسیاری از دهان‌شویه‌های تجاری حاوی الکل هستند که می‌تواند باعث سوزش، تحریک و کندشدن روند بهبود لثه‌ها شود. توصیه می‌شود به‌جای دهان‌شویه‌های معمولی، از محلول آب‌نمک (نصف قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب گرم) برای شست‌وشوی دهان استفاده کنید.

آیا ممکن است بعد از درمان ریشه مشکل گوارشی یا عمومی پیش بیاید؟

در موارد نادر، اگر داروهای داخل کانال (مانند مواد فنولیک یا کرزول) به طور نامناسب استفاده شوند یا عفونت به‌خوبی کنترل نشود، ممکن است عوارض سیستمیک مانند ناراحتی‌های گوارشی یا حتی عفونت‌های جدی‌تر رخ دهد. درمان ریشه موفقیت‌آمیز تأثیر منفی بر سلامت عمومی یا گوارش ندارد.

با رعایت نکات مطرح‌شده در این مقاله، می‌توانید دوره بعد از درمان ریشه را با کمترین مشکل پشت سر بگذارید. در مراقبت‌های بعد از درمان ریشه دندان هرگونه درد غیرعادی، تورم یا تغییر در رنگ یا حالت دندان را جدی بگیرید و حتماً با دندانپزشک خود تماس بگیرید.