ازآنجاکه سلامت دهان و دندان امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته و موضوع بسیاری از مقالات و سخنرانی‌ها است شاید جالب باشد که مختصری در مورد اهمیت آن صحبت کنیم. سلامت دهان شامل سلامت تمام نواحی دهان که به ما امکان لبخند زدن، صحبت کردن و جویدن را می‌دهد، می‌شود و از آسیب به دندان‌ها، بیماری‌های مربوط به دهان و لثه جلوگیری می‌کند. ضعف سلامت دندان می‌تواند منجر به ضعف سلامت کل بدن شود. مطالعات نشان می‌دهد که عدم مراقبت از دندان‌ها شرایطی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت را حادتر می‌کند.

کلمات کلیدی: نوع غذا، سلامت دهان، سلامت دندان، میان وعده، ویتامین‌ها، پوسیدگی دندان

نوع غذا و ارتباط آن با سلامت دهان و دندان

یکی از راه‌های نگهداری سلامت دندان‌ها توجه به خوراکی‌هایی است که مصرف می‌کنیم. برچسب مواد تشکیل‌دهنده روی غذاها و نوشیدنی‌ها را بخوانید. غذاها و نوشیدنی‌هایی را انتخاب کنید که قند کمتری دارند. به‌جای نوشابه‌ها و آب‌میوه‌ها، آب حاوی فلوراید بنوشید.

همچنین کمبود برخی مواد مغذی ممکن است باعث آسیب به لثه‌ها شوند. بیماری لثه یکی از دلایل اصلی از دست دادن دندان در بزرگسالان است. برای استحکام لثه‌ها و سالم ماندن آن می‌توانید تغذیه را از پنج گروه اصلی غذایی انتخاب کنید:

• غلات کامل
• میوه‌ها
• منابع بدون چربی پروتئین مانند گوشت گاو بدون چربی، مرغ بدون پوست و ماهی؛ لوبیا خشک، نخود و سایر حبوبات
• لبنیات کم‌چرب و بدون چربی
• سبزیجات

1- مصرف میان وعده را محدود کنید

نه‌تنها نوع غذایی که می‌خورید بلکه زمان مصرف آن نیز برای سلامت دندان‌ها مهم است. غذاهایی که به‌عنوان بخشی از یک وعده غذایی مصرف می‌شوند نسبت به میان وعده‌ها در طول روز آسیب کمتری به دندان‌ها وارد می‌کنند.

اسید زمانی تولید می‌شود که قند با باکتری‌های موجود در دهان ترکیب شود. این اسید می‌تواند باعث آسیب به دندان شده و اثرات زیانباری بر جای گذارد.

خوردن شیرینی و دسر بعد از غذا بهتر از خوردن به‌تنهایی است. بزاق دهان که با خوردن یک وعده غذایی تولید می‌شود به خنثی کردن اسید در هنگام مصرف شکر کمک می‌کند.

اگر قصد دارید میان وعده‌های شیرین بخورید، بعد از غذا آنها را امتحان کنید. برای وعده‌های مابین وعده‌های اصلی میان وعده‌های خوش طعم را انتخاب کنید تا سطح انرژی را بالا نگه دارید، مانند پنیر و کراکر یا کراکر سیب یا کیک برنجی (رایس کیک) همراه با کره آجیل.

2- ویتامین‌ها نیز می‌توانند از دهان حمایت کنند

• ویتامین D دندان‌ها و استخوان‌ها را تقویت می‌کند و در غذاهای لبنی یافت می‌شود.
• ویتامین B به ساخت لثه‌های سالم کمک می‌کند و در نان‌ها و غلات وجود دارد.
• ویتامین C لثه‌های شما را سالم نگه می‌دارد و در میوه‌ها و سبزی‌ها یافت می‌شود.

پوسیدگی دندان و رژیم غذایی

علت اصلی پوسیدگی دندان، غذاها و نوشیدنی‌های شیرین و اسیدی است. آنچه که برای مصرف این نوع مواد غذایی باید به آن توجه بیشتری شود فراوانی و مقدار، زمان مصرف میان وعده یا نوشیدنی و مدت‌زمان ماندن در دهان است.

• از شکر اجتناب کنید
• غذاهای شیرین باید به‌عنوان یک غذای «درمانی» در نظر گرفته شوند و روزانه مصرف نشوند

اگر غذاهایی حاوی قند مصرف کنید در معرض خطر پوسیدگی دندان هستید. اجتناب از شکر بهترین تصمیم غذایی است که می‌توانید برای سلامت دندان خود بگیرید.

غذاها و نوشیدنی‌های شیرین که باعث پیشرفت پوسیدگی دندان می‌شوند:

• نوشابه‌های گازدار
• آب‌میوه‌ها
• آب‌نبات
• مویز
• انجیر خشک
• کوکی‌ها و شیرینی‌ها
• غلات صبحانه
• بستنی و ماست
• شیر طعم دار

به‌طورکلی در مواد غذایی از دو نوع شکر استفاده می‌شود: شکر طبیعی و شکر تصفیه‌شده، شکر را به نام‌های مختلف در مواد غذایی می‌بینید:

شکر، شربت ذرت با فروکتوز بالا، شکر قهوه‌ای، شربت ذرت، فروکتوز، عسل، دکستروز، ملاس، شکر افرا، لوولوز، شکر توربینادو، شکر خام، شکر شیرینی‌پزی، شربت ذرت، مالتوز، مالتودکسترین، کنسانتره آب‌میوه، لاکتوز و غیره.

1- به برچسب‌های مواد تشکیل‌دهنده دقت کنید

مواد تشکیل‌دهنده به ترتیب بر اساس بالاترین غلظت فهرست شده‌اند از غذاهایی که شامل شکر به‌عنوان یکی از مواد اصلی هستند دوری کنید.

نوشیدنی‌های مناسب برای سلامت دندان

دفعات مصرف نوشیدنی‌های اسیدی مانند آب‌میوه، کدوحلوایی و نوشابه‌های گازدار (ازجمله نوشابه‌های گازدار رژیمی و نوشیدنی‌های ورزشی) باید فقط به زمان صرف غذا محدود شود.

خطر فرسایش دندان ممکن است با نوشیدن نوشیدنی‌های اسیدی از طریق نی که در پشت دندان‌های جلویی و انتهای دهان قرار می‌گیرد کاهش یابد.

غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی

• نوشابه‌های گازدار، هر چیزی که گازدار باشد
• الکل، به‌ویژه شراب.
• آب‌میوه، به‌ویژه آنهایی که مرکبات زیادی دارند.
• نوشیدنی‌های ورزشی
• نوشابه (حتی انواع بدون قند)

هر چه جویدن میان وعده شیرین بیشتر طول بکشد زمان بیشتری روی دندان را می‌پوشاند و به پوسیدگی دندان کمک می‌کند. همیشه باید از مصرف شیرینی‌هایی مانند آب‌نبات سفت و تافی اجتناب کرد.

میان وعده‌های سالم و کاهش پوسیدگی دندان

برای تهیه یک میان وعده سالم، مواد غذایی زیر را در نظر بگیرید:

•  سبزیجات و میوه‌ها، غلات، شیر یا ماست، گوشت یا جایگزین‌های گوشت

به‌عنوان‌مثال سیب خردشده با کره دانه‌ها مانند کره بادام‌زمینی یا کره پسته، سبزیجات خردشده با پنیر، یک عدد نان سبوس‌دار با پنیر و ماست (بدون قند) با میوه می‌توانند انتخاب مناسبی برای یک میان وعده باشند.

• میان وعده‌هایی که باید اجتناب کنید: آب‌نبات سفت، تافی، میوه‌های خشک مانند کشمش، آب‌نبات‌چوبی، ژله چند نمونه هستند. از غذاهای نرم و چسبناکی که قند زیادی دارند و می‌توانند مدت بیشتری در دهان بمانند و حتی به دندان‌های شما بچسبند خودداری کنید.

نکاتی در مورد کاهش مصرف قند

نکاتی که باید هنگام نگاه کردن به غذاهای مختلف روی آنها تمرکز کرد:

• نان: از مربا یا مارمالاد روی نان تست خودداری کنید.
• میوه: استفاده میوه تازه به‌جای میوه خشک و کنسرو میوه در آب‌میوه به‌جای میوه در شربت.
• ماست‌ها: ماست‌های بدون شکر را به‌جای گزینه‌های معمولی، امتحان کنید.
• شیر: از شیر معمولی به‌جای طعم دار تغذیه کنید.
• ژله: ژله بدون قند را جایگزین نوع معمولی آن کنید.
• قند: استفاده از شیرین‌کننده‌ها به‌عنوان بخشی از رژیم غذایی (برای کودکان زیر 3 سال مناسب نیست)
• نوشیدنی: شیر و آب ساده را جایگزین نوشیدنی‌های گازدار کنید.

میزان قند بعضی از مواد خوراکی معمول

جدول مقایسه میزان قند در برخی خوراکی‌ها

خلاصه

با توجه به آنچه خواندیم به این نتیجه می‌رسیم که سلامت دهان و دندان بر سلامت کلی بدن تأثیرگذار است شاید بد نباشد از این به بعد نوع مواد غذایی که مصرف می‌کنیم را باید با دقت بیشتری انتخاب کنیم. بیشترین مواد ماده تأثیرگذار بر سلامت دندان‌ها، انواع قند و نوشیدنی‌های اسیدی مانند نوشابه‌های گازدار هستند. شکر در اکثر مواد غذایی وجود دارد بهتر است قبل از مصرف هر نوع ماده غذایی برچسب آن را مطالعه کرده و میزان قند آن را بررسی کنیم. آنچه شاید کمتر به آن توجه شده زمان مصرف مواد غذایی است به‌عنوان‌مثال مصرف شیرینی بلافاصله بعد از غذا آسیب کمتری برای دندان دارد نسبت به زمانی که به‌عنوان یک میان وعده مصرف شود.