چه به‌تازگی عملیات جراحی‌تان را در مطب دندانپزشک تجربه کرده باشید و چه به دنبال اطلاعات کاربردی می‌گردید، رعایت نکات ساده اما اصولی در مراقبت بعد از جراحی دندان می‌تواند درد و تورم را کاهش داده و خطر عفونت را به حداقل برساند. در این مقاله، با توصیه‌های کلیدی و مرحله‌به‌مرحله از قبیل نحوه مدیریت خونریزی، انتخاب غذاهای مناسب، نگهداری از محل جراحی و علائم هشداردهنده‌ای که نباید نادیده بگیرید، همراه شما خواهیم بود تا دوران نقاهت را با آرامش و اطمینان پشت سر بگذارید.
چرا جراحی دندان انجام می‌شود؟
گاهی اوقات، به دلیل پوسیدگی عمیق و تخریب دندان که امکان ترمیم آن وجود ندارد یا به دلیل موقعیت نامناسب مانند دندان عقل نهفته که می‌تواند تهدیدی برای دندان‌های دیگر باشد، جراحی دندان ضرورت پیدا می‌کند.
مراقبت‌های فوری پس از جراحی (ساعات اولیه)
- پس از اتمام جراحی دندان، جراح یک قطعه گاز استریل در محل جراحی قرار می‌دهد. بسیار مهم است که این گاز را با فشار ملایم فک برای حداقل ۳۰ تا ۴۵ دقیقه به طور مداوم گاز بگیرید. اگر ناحیه جراحی عمیق و گسترده است می‌توانید این کار را ۱ ساعت یا حتی ۳ تا ۴ ساعت و تا زمان رسیدن به منزل (حدود نیم ساعت تا سه‌ربع) انجام دهید. این فشار به کنترل خونریزی اولیه کمک می‌کند.
- در صورت لزوم، می‌توانید از یک تکه دستمال تمیز یا حتی یک چای کیسه‌ای سیاه مرطوب شده (به دلیل داشتن تانیک اسید که به انعقاد خون کمک می‌کند) به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه به‌جای گاز استریل استفاده کنید تا مراقبت بعد از جراحی دندان و کنترل خونریزی اولیه به بهترین شکل انجام شود.
- در روز جراحی، از شستشوی دهان، مکیدن و تف کردن آب دهان به‌صورت بیش از اندازه اکیداً خودداری نمایید، زیرا این کار می‌تواند باعث خونریزی شود. اگر نیاز به خارج‌کردن آب دهان بود، سر را پایین گرفته و آن را به‌آرامی خارج کنید یا در صورت لزوم قورت دهید.
- استفاده از نی برای نوشیدن مایعات تا ۴ تا ۸ ساعت پس از جراحی ممنوع است و باعث خونریزی خواهد شد.
- در ۲۴ ساعت اول بعد از جراحی از خوردن غذاهای سفت و نوشیدنی‌های داغ اجتناب کنید. در این مدت، استفاده از غذاهای نرم و خنک مانند بستنی، ماست، فرنی، و شیر سرد بسیار راحت و مناسب است. خوردن بستنی در کاهش تورم نیز مؤثر است. تا یک ساعت بعد از عمل از خوردن غذا اجتناب کنید.
- از مصرف دخانیات مطلقاً خودداری کنید. برای مراقبت بعد از جراحی دندان حداقل تا ۲۴ ساعت یا ۵ روز بعد از سیگارکشیدن پرهیز کنید، زیرا دخانیات باعث خونریزی و کندی در ترمیم زخم می‌شود.
- مصرف هر گونه مشروبات الکلی در روز بعد از جراحی ممنوع است.
- در روزهای اولیه پس از جراحی، سعی کنید استراحت بیشتری داشته باشید. از فعالیت‌های شدید و ورزش سنگین، به‌خصوص در ۲۴ ساعت اول پرهیز کنید. در صورت داشتن جراحی گسترده و عمیق تا ۴۸ ساعت یا حتی چند روز عدم فعالیت سنگین را توصیه می‌کنیم.
- برای استراحت یا خوابیدن، سر خود را با استفاده از چند بالش بالاتر از بدن قرار دهید؛ این کار به کاهش جریان خون در ناحیه جراحی و کنترل خونریزی کمک می‌کند.
- مسواک‌زدن در ناحیه جراحی شده تا ۲۴ ساعت اول ممنوع است.
مراقبت بعد از جراحی دندان در روزهای بعد از جراحی
- از روز دوم به بعد، می‌توانید بهداشت دهان خود را بااحتیاط بیشتری از سر بگیرید. می‌توانید دندان‌های دیگر را به‌آرامی مسواک بزنید و بااحتیاط از ناحیه جراحی دوری کنید.
- مسواک‌های بسیار نرم استفاده کنید تا لثه‌ها و محل جراحی تحریک نشوند.
- شستشوی دهان را از روز دوم شروع کنید. می‌توانید از دهان‌شویه تجویز شده یا محلول رقیق نمکی استفاده کنید. برای تهیه محلول نمکی، نصف قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب جوشیده گرم یا تمیز حل کنید. دهان را به‌آرامی با این محلول هر ۳ ساعت یک‌بار یا بعد از هر وعده‌غذایی و در ساعات بیداری شستشو دهید. شستشوی دهان با آب‌نمک یکی از راه‌های جلوگیری از عفونت و کاهش درد است.
- اگر برای جلوگیری از عفونت دهان‌شویه کلرهگزیدین تجویز شده باید از فردای روز جراحی، سه بار در روز استفاده کنید.
- رژیم غذایی نرم داشته باشید و به‌تدریج با احساس راحتی، غذاهای معمولی را از سر بگیرید. در روزهای اول، غذاهای نرم مناسب‌تر هستند.
- سعی کنید با سمت دیگر فک که جراحی نشده است غذا بجوید.
- از فشار مستقیم لقمه غذایی بر روی ناحیه بخیه زده شده تا یک هفته اجتناب کنید.
- در دستورالعمل نقاهت دندان مصرف مایعات و غذاهای کافی و مقوی برای التیام و بهبودی سریع‌تر توصیه شده است.
علائم طبیعی پس از جراحی دندان و نحوه مدیریت آن‌ها
1. خونریزی
خروج و نشت مقداری خونابه از محل جراحی در ۱ تا ۲ روز اول طبیعی است و نیازی به مراجعه به دندانپزشک ندارد.
ممکن است صبح روی بالش خود لکه خونابه ببینید که نگران‌کننده نیست. برای مراقبت بعد از جراحی دندان اگر خونریزی رخ داد، یک تکه گاز استریل مرطوب را روی محل خونریزی قرار داده و با فشار ملایم دهان را ببندید و برای حداقل ۳۰ دقیقه نگه دارید.
از تعویض گاز با فواصل کمتر از ۳۰ دقیقه خودداری کنید. استفاده از کمپرس سرد نیز می‌تواند کمک کند. در صورت ادامه خونریزی، این فرایند را تکرار کنید.
2. درد در ناحیه جراحی دندان
احساس درد و ناراحتی بعد از جراحی تا حدودی عادی است. برای کنترل درد از داروهای مسکن تجویز شده توسط دندانپزشک استفاده کنید. این داروها معمولاً شامل استامینوفن یا ایبوپروفن هستند.
داروهای تجویز شده را طبق دستور و تا پایان دوره درمان (مخصوصاً آنتی‌بیوتیک‌ها) مصرف نمایید. اگر داروها باعث تهوع می‌شوند، آن‌ها را با یک لیوان آب یا کمی غذا مصرف کنید.
در هنگام مصرف داروهای مسکن قوی‌تر، از رانندگی یا کار با وسایلی که نیاز به دقت دارند خودداری کنید. درد معمولاً در عرض ۷۲ ساعت کاهش می‌یابد. استفاده از کمپرس سرد و شستشو با آب‌نمک نیز می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
3. تورم
تورم در ناحیه جراحی یک واکنش طبیعی بدن است. این تورم ممکن است در برخی افراد زیاد باشد و معمولاً در ۴۸ ساعت اول به حداکثر خود می‌رسد. تورم به‌تدریج طی ۴ تا ۶ روز کاهش می‌یابد.
برای کنترل تورم در ۲۴ ساعت اول، از کمپرس یخ (کیسه یخ در دستمال) به‌صورت متناوب (۱۰ یا ۱۵ دقیقه روی پوست، ۱۰ یا ۱۵ دقیقه برداشتن) در ناحیه گونه استفاده کنید. از روز دوم یا سوم به بعد، کمپرس گرم (حوله یا دستمال نرم و گرم) در ناحیه متورم به کاهش تورم و سرعت بهبودی کمک می‌کند.
4. بوی بد دهان بعد از جراحی دندان
بدبویی و بوی نامطبوع دهان تا چند روز بعد از جراحی طبیعی است و نشانه وجود عفونت نیست. وجود خونابه و قشر خاکستری روی زخم نیز طبیعی است. برای کاهش این علائم می‌توانید از دهان‌شویه استفاده کنید.
5. محدودیت در باز کردن دهان
به دلیل سفتی عضلات، در ناحیه جراحی احساس سفتی داشته و دچار محدودیت در باز کردن دهان شوید. این حالت غیرعادی نیست و معمولاً طی ۵ تا ۱۰ روز یا یک هفته به‌تدریج بهتر می‌شود. از روز سوم یا چهارم می‌توانید دهان خود را با ملایمت باز کنید.
6. تغییر رنگ پوست و لثه
تغییر رنگ پوست در ناحیه جراحی به رنگ زرد یا قهوه‌ای ممکن است دیده شود. این کبودی ملایم یک واکنش طبیعی در برخی افراد است و معمولاً طی ۷ تا ۱۴ روز یا ۲ هفته به‌تدریج برطرف می‌شود و نیاز به درمان خاصی ندارد. کمپرس گرم از روز سوم به بعد می‌تواند نحوه کاهش تورم بعد از جراحی دندان را بهبود دهد.
7. مشاهده لایه سفید روی زخم یا بخیه
پس از جراحی دندان، روی زخم را قشر خاکستری‌رنگی می‌پوشاند. مشاهده یک لایه سفید رنگ در محل بخیه تا ۷۲ ساعت طبیعی است. این علائم نشانه ایجاد عفونت نیستند.
نحوه مراقبت از بخیه‌های جراحی دندان
در صورتی که محل جراحی بخیه زده شده باشد، باید مراقب باشید که هنگام مسواک‌زدن یا غذا خوردن محل عمل و بخیه‌ها را دستکاری نکنید.
دندانپزشک ممکن است از نخ بخیه جذبی یا غیرجذبی استفاده کرده باشد. نخ‌های بخیه جذبی نیاز به کشیدن ندارند و بسته به نوع و برند، ممکن است ۵ تا ۱۴ روز طول بکشد تا جذب شوند.
نخ‌های بخیه غیرجذبی معمولاً باید ۷ تا ۱۰ روز پس از جراحی کشیده شوند. کشیدن بخیه‌ها فرآیندی ساده و بدون درد است. اگر بخیه‌های غیرجذبی زودتر از موعد خارج شدند، با دندانپزشک تماس بگیرید.
چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کنید
در صورت مشاهده هر یک از علائم عفونت پس از جراحی دندان زیر، حتماً با دندانپزشک تماس بگیرید:
- خونریزی شدید و غیرقابل‌کنترل که با گازگرفتن گاز استریل و فشار ملایم متوقف نمی‌شود. خونریزی شدید ممکن است نشانه مشکل جدی‌تری باشد.
- درد شدید که با مصرف مسکن‌های تجویز شده کاهش نمی‌یابد یا بدتر می‌شود.
- تورم شدید و غیرقابل‌کنترل، به‌خصوص اگر همراه با درد باشد.
- مشاهده علائم عفونت: این علائم شامل بوی عفونت (متفاوت از بوی بد طبیعی پس از جراحی)، درد شدید یا افزایش‌یابنده در محل جراحی، تب و لرز، تورم شدید، مشکل در تنفس یا بلع، ترشح خون و چرک از بینی، احساس بی‌حسی پس از ۲۴ ساعت، درد هنگام باز و بسته کردن دهان، یا دمای بالای بدن یک هفته پس از جراحی است.
- درای ساکت (حفره خشک): این عارضه چند روز پس از جراحی رخ می‌دهد و با درد شدید در محل حفره دندان کشیده شده همراه است که به دلیل خارج شدن لخته خون از حفره ایجاد می‌شود. در صورت بروز درای ساکت حتماً به کلینیک مراجعه کنید.
- محدودیت در باز کردن دهان که پس از یک هفته همچنان ادامه دارد و با کمپرس گرم بهبود نمی‌یابد.
- سفیدی روی بخیه یا لثه که پس از ۷۲ ساعت کاهش نیافته یا همراه با التهاب و درد است.
- احساس بی‌حسی لب پایین که پس از ۲۴ ساعت از بین نرفته است.
جمع‌بندی
رعایت دقیق دستورالعمل‌های مراقبت بعد از جراحی موجب پیشگیری از مشکلات و تسریع بهبودی می‌شود. پس از بهبودی کامل، جهت جایگزینی دندان ازدست‌رفته (ایمپلنت دندان) اقدام کنید تا از تحلیل استخوان فک جلوگیری شود. با رعایت این نکات و توجه به علائم عفونت پس از جراحی دندان می‌توانید دوره نقاهت راحت‌تری سپری کنید. برای مشاوره یا بروز هرگونه علامت نگران‌کننده با کلینیک دکتر رامیار تماس بگیرید.
کمک خوبی بود