دندان مصنوعی متحرک، چه دندان مصنوعی پارسیل و چه دندان مصنوعی کامل، یک راه حل مقرون به صرفه و سریع برای بازگرداندن زیبایی و عملکرد دندان‌ها، حتی در موارد بی‌دندانی کامل است. برای حفظ پاکیزگی، جلوگیری از لک شدن و حفظ ظاهر زیبای پروتز دندان متحرک، مراقبت ویژه ضروری است. مراقبت صحیح از دندان مصنوعی نه تنها بر طول عمر آن تاثیر می‌گذارد، بلکه بر سلامت دهان و دندان و بهزیستی کلی شما نیز اثرگذار است.  افرادی که از پروتز متحرک (اعم از پروتز کامل یا پروتز پارسیل) استفاده می‌کنند، باید نکات مهمی را برای مراقبت از دندان مصنوعی متحرک رعایت کنند تا هم عمر آن افزایش یابد و هم دچار مشکلاتی مانند عفونت‌های دهانی، بوی بد دهان، التهاب لثه و … نشوند. در این مقاله، نکاتی کاربردی برای نگهداری صحیح و بهداشت دندان مصنوعی، روش‌های تمیز کردن و همچنین عادت کردن به آن را توضیح می‌دهیم.

سازگاری با دندان مصنوعی متحرک

استفاده از پروتز متحرک اغلب شامل یک دوره سازگاری اولیه است تا زمانی که راحت شود. در این مدت، پروتز دندانی ابتدا به عنوان یک جسم خارجی درک می‌شود. این می‌تواند بر حس چشایی و وضعیت عمومی بیمار تأثیر بگذارد. بیماران ممکن است تغییراتی در درک دمای غذا و طعم آن، ناراحتی، تحریک، رفلکس تهوع و افزایش ترشح بزاق را تجربه کنند. گاز گرفتن گونه و زبان، و همچنین مشکلات در تلفظ و جویدن غذا نیز شایع است.

مدت زمان این دوره سازگاری برای هر بیمار متفاوت است. مرحله تحریک معمولاً ظرف یک هفته از بین می‌رود. گفتار معمولاً پس از حدود 3 هفته عادی می‌شود و با استفاده مداوم، سازگاری کامل ممکن است ظرف یک ماه رخ دهد. در افراد بالای 40 سال، حدود 15 درصد از افراد از پروتز متحرک استفاده می‌کنند.

برای کمک به تسهیل روند سازگاری، متخصصان چندین نکته را ارائه می‌دهند:

• تحت نظر دندانپزشک خود، مهارت‌های استفاده مستقل از دندان مصنوعی، از جمله نحوه گذاشتن و برداشتن آن را بیاموزید.
• در 2 هفته اول، سعی کنید دندان مصنوعی خود را به طور شبانه روزی استفاده کنید و فقط برای شستشو، ضدعفونی و بهداشت دهان آن را خارج کنید.
• به طور مکرر دهان خود را با آب بشویید و چای گرم بنوشید.
• هنگام مراقبت از دندان مصنوعی متحرک از مواد با کیفیت برای ثابت نگه داشتن پروتز دندان استفاده کنید.
• در چند روز اول، غذاهای نرم را ترجیح دهید.
• سعی کنید به آرامی، کامل و به طور همزمان از هر دو طرف بجوید.
• برای بازگرداندن سریع گفتار، روزانه 1-2 ساعت با صدای بلند بخوانید، جملات سخت را تمرین کنید و در حالی که آجیل یا آب نبات در دهان دارید صحبت کنید.
• محدودیت‌های غذایی عمدتاً مربوط به دوره سازگاری است.

نحوه رعایت بهداشت دهان و دندان با پروتز متحرک

مراقبت صحیح از پروتز متحرک دارای چندین جزء است، از جمله تمیز کردن مناسب، استفاده از محصولات بهداشتی مناسب و نگهداری صحیح. صحیح‌ترین روش تمیز کردن صبح، بعد از هر وعده غذایی و قبل از خواب است. برای بهداشت دهان و دندان  با دندان مصنوعی نکات زیر را رعایت کنید:

• پس از برداشتن دندان مصنوعی، باید آن را زیر آب جاری بشویید. این کار بقایای غذا را از بین می‌برد.
• در حالی که دندان مصنوعی خارج است، دهان خود را تمیز کنید. اگر دندان‌های طبیعی دارید، آن‌ها را مسواک بزنید و دهان خود را با یک محلول ضد باکتری بشویید. در صورت بی‌دندانی کامل، فقط شستشوی دهان با یک ماده ضد عفونی کننده انجام می‌شود.
• از یک مسواک نرم برای شستشوی دندان‌های خود زبان، داخل گونه‌ها و سقف دهان (کام) استفاده کنید. همچنین می‌توانید زبان و غشاهای مخاطی را با یک سواب آغشته به محلول ضد عفونی کننده مخصوص پاک کنید.
• دو بار در روز با یک مسواک نرم و خمیر دندان مناسب دندان‌ها و دهان خود را مسواک بزنید.
• از محصولات تمیز کننده بین دندانی و سایر محصولات بهداشت دهان مناسب به صورت جداگانه طبق تجویز متخصص استفاده کنید.
• 2-3 بار در روز به مدت 30 ثانیه دهان خود را با دهانشویه بشویید؛ این کار به جلوگیری از بیماری لثه و بوی بد دهان کمک می‌کند.
• دندان های مصنوعی را صبح و عصر با استفاده از وسایل مخصوص به خوبی تمیز کنید. ابتدا آن‌ها را در آب تمیز خیس کنید. سپس، از یک تمیز کننده غیر ساینده برای از بین بردن تمام ذرات استفاده کنید.
• پروتز های متحرک دندانی را روزانه با یک مسواک با موهای نرم یا یک برس مخصوص دندان مصنوعی بشویید. استفاده از دستگاه شستشوی دهان (ایریگاتور) نیز برای از بین بردن بقایای غذا و پلاک از پروتز مفید است.
• برای مراقبت از دندان مصنوعی متحرک از یک تمیز کننده دندان مصنوعی غیر ساینده، یک خمیر دندان یا ژل غیر ساینده مناسب برای تمیز کردن دندان مصنوعی (با RDA <55) یا صابون ملایم استفاده کنید. همچنین می‌توانید از سرکه سفید مقطر به عنوان ماده تمیز کننده استفاده کنید، اما دندان های مصنوعی خود را در آن خیس نکنید. در عوض، مسواک را در سرکه فرو کنید و از آن برای تمیز کردن دندان مصنوعی خود استفاده کنید. پس از آن، با آب خنک و تمیز بشویید.
• از استفاده از خمیر دندان ساینده، پاک کننده‌های قوی، خمیر دندان‌های سفید کننده یا محصولات سفید کننده روی دندان مصنوعی خود استفاده نکنید، زیرا این مواد می‌توانند آن‌ها را از بین ببرند، به خصوص اگر حاوی قطعات فلزی باشند. محصولات سفید کننده دندان مصنوعی را ضعیف می‌کنند، رنگ آن‌ها را تغییر می‌دهند و اتصالات فلزی را خورده می‌کنند.
• برای تمیز کردن هرگز از آب داغ یا جوش استفاده نکنید، زیرا می‌تواند اکریلیک را تجزیه کند.
• برای جلوگیری از عفونت و التهاب بافت لثه، لازم است به ویژه با دقت آلودگی را از سطحی که با لثه در تماس است پاک کنید.
• دندان مصنوعی را با احتیاط نگه دارید تا قسمت‌های متحرک یا گیره‌ها خم نشوند یا نیفتند.

نحوه خیساندن و ضدعفونی کردن دندان مصنوعی

پس از تمیز کردن با برس، دندان های مصنوعی باید خیسانده شوند. می‌توانید دندان مصنوعی خود را یک شب خیس کنید.

خیساندن آن‌ها را مرطوب و در شکل خود نگه می‌دارد. در مورد بهترین محلول‌های خیساندن ویا تمیز کردن از دندانپزشک خود سوال کنید.

هنگام استفاده از محلول خیساندن، بسته بندی را برای مدت زمان خیساندن بخوانید و توصیه سازنده را دنبال کنید.

پس از خیساندن، دندان های مصنوعی را با آب جاری بشویید، به خصوص اگر از محلول‌های خیساندن استفاده می‌کنید که ممکن است حاوی مواد شیمیایی مضر برای لثه شما باشند.

شما باید دندان های مصنوعی را هر روز در محلول ضد عفونی کننده به مدت 15-20 دقیقه ضد عفونی کنید. ماهی یک بار می‌توانید دندان مصنوعی خود را یک شب در محلول رسوب زدا بگذارید.

هفته‌ای یک بار، پروتز را به مدت 15 دقیقه در محلول 3% پراکسید هیدروژن به نسبت 1 قاشق غذاخوری به 0.5 فنجان آب قرار دهید.

نگهداری از پروتز متحرک

اکثر دندان پزشکان توصیه می کنند که پروتز متحرک باید شب‌ها برداشته و به صورت خشک نگهداری شوند تا بافت‌های دهان استراحت کنند. پس از برداشتن دندان مصنوعی نایلونی یا محصولاتی با عناصر فلزی، نیازی به نگهداری آن‌ها در آب یا محلول مخصوص نیست، زیرا این مواد در هوا خشک یا خراب نمی‌شوند. تلاش شما باید در این باشد که پروتز متحرکتان را در یک جعبه یا ظرف مخصوص خشک، تمیز و دارای سوراخ‌های تهویه، دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگه دارید.

تمیز کردن حرفه‌ای دندان مصنوعی باید به طور دوره‌ای در مطب دندانپزشکی انجام شود. این کار می‌تواند هر 6 ماه یک بار انجام شود و اغلب می‌تواند در مطب طی چند دقیقه با هزینه کمی انجام شود.

افــــرادی که پروتز پارسیل دارند، باید بعـد از میل هر وعــده غذایی آن را از دهان خــارج کرده، پروتــز را شـــسته و دندان های باقی مانده را با مسواک شسته و دوباره پروتز را داخل دهان بگذارید. اگر پــروتز شما دارای بدنه فلزی است نــبایـــد آن را در محــلول هیپــوکلـــرایـــد قراردهیـد. پروتــزهای متحـــرک می بایســت به صورت سالیانه و مادام العمــر، توســط پزشک جهـت بررسـی کـفـایـت، ویزیت و چکاپ شوند .

آیا می توان دندان مصنوعی را هنگام شب هم به کار برد؟

در مورد استفاده از دندان مصنوعی در طول شب، پروتز های مدرن نایلونی و اکریلیکی را می‌توان به صورت 24 ساعته استفاده  کرد. بهترا ست برای سازگاری بهتر دندان مصنوعی را در 2-3 هفته اول برای تسریع سازگاری در طول شب در دهان خود نگه دارید. پروتز های با پایه پلاستیکی هرگز نباید در طول شب در حفره دهان باقی بمانند، زیرا باکتری‌ها می‌توانند به طور فعال در رطوبت روی آن‌ها رشد کنند و به طور بالقوه باعث التهاب و خونریزی لثه شوند.

برای راهنمایی و مراقبت از دندان مصنوعی متحرک با نوع خاص دندان مصنوعی و نیازهای فردی خود با دندانپزشک خود مشورت کنید.

رژیم غذایی و غذا خوردن با دندان مصنوعی

محدودیت‌های غذایی هنگام استفاده از دندان مصنوعی متحرک عمدتاً در دوره سازگاری اعمال می‌شود. در این مدت غذاهای نرم و مایع بخورید و غذا را قبل از مصرف کاملاً خرد کنید تا جویدن آسان شود، از طرفی که ناراحتی کمتری ایجاد می‌کند بجوید و استفاده از دندان‌های جلویی برای گاز گرفتن  خوراکی ها را محدود کنید.

در طول دوره سازگاری و کل دوره استفاده، لازم است از محصولات چسبنده مانند تافی و آدامس و بسیار سخت مانند آجیل و کراکر اجتناب کنید. این مواد می‌توانند تثبیت پروتز دندان را مختل کرده یا حتی باعث شکستن آن شوند. جویدن غذاهای بسیار سفت و چسبنده مانند قند، آب نبات‌های کاراملی، نان برشته و ذرت بو داده توصیه نمی‌شود.

از خوردن غذاهای بسیار داغ با دندان مصنوعی اکریلیک خودداری کنید، زیرا دمای بالا  بر عمر محصول تأثیر منفی دارد. نباید همزمان غذای گرم و سرد بخورید.

سیگار کشیدن و نوشیدن قهوه یا چای غلیظ روی پروتز های متحرک تاثیر می گذارد. اگر لکه‌هایی روی پروتز دیدی با پزشک خود مشورت کنید. رنگ و درخشندگی اصلی  پروتز متحرک در لابراتوار دندانپزشکی بازگردانده می شود. نگه داشتن یک جرعه آب گرم در دهان قبل از برداشتن دندان مصنوعی می‌تواند جدا کردن آن از مخاط دهان را آسان‌تر کند.

مراقبت حرفه‌ای و معاینات

معاینات منظم برای استفاده کنندگان دندان مصنوعی ضروری است. دندانپزشک شما می‌تواند دندان مصنوعی شما را به درستی تنظیم کند تا از لغزش یا ناراحتی جلوگیری شده و داخل دهان و لثه‌های شما را بررسی کند.

برای مراقبت از دندان مصنوعی متحرک برای سال اول 2 بار مراجعه  به متخصص پروتز ضروری اما پس از آن، معمولاً یک بار در سال کافی است.

حتی بیمارانی که دندان طبیعی ندارند (بی‌دندان)، بافت‌های نرم، عضلات و استخوان‌هایی در ناحیه سر و گردن خود دارند که  با گذشت زمان تغییر کرده و بر تناسب دندان مصنوعی تأثیر منفی می گذارند. معاینات منظم به جلوگیری از ایجاد زخم و سایر مشکلات جدی‌تر کمک می‌کند.

اگر احساس می‌کنید دندان مصنوعی شما شل شده است، فوراً با دندانپزشک خود وقت بگیرید. دندان مصنوعی شل می‌تواند باعث تحریک، زخم و عفونت شود. اگر دندان مصنوعی شما شل شد یا در نگه داشتن آن مشکل دارید، با دندانپزشک خود تماس بگیرید. اغلب، ممکن است نیاز به لاینینگ دندان مصنوعی یا تنظیم آن باشد. همچنین ممکن است شما کاندید مناسبی برای ایمپلنت دندان باشید، که می‌تواند با ایجاد تکیه‌گاه بهتر برای دندان مصنوعی، جویدن، گفتار و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.

به دلیل فشار پلاک دندان مصنوعی بر لثه، ممکن است تحلیل استخوان رخ دهد و باعث شود دندان مصنوعی بیش از حد عمیق بنشیند یا از لثه بیرون بزند. در این وضعیت، برای لاینینگ دندان مصنوعی (پر کردن فضا با اکریلیک) یا ساخت پروتز جدید در صورت عدم امکان لاینینگ به دندانپزشک مراجعه کنید. دندان مصنوعی اکریلیک که دچار نشست می‌شود باید حداقل هر 5 سال یک بار تعویض شود. دندان مصنوعی اسکلتی که دچار نشست نمی‌شود یا به طور جزئی نشست می‌کند، به دستور دندانپزشک تعویض می‌شود.

رفع مشکلات و تعمیرات

برای مراقبت از دندان مصنوعی متحرک اگر پروتز  متحرک ساییده ‌شود لثه‌ها را  ملتهب می کند که باید به پزشک مراجعه کنید. قبل از مراجعه به دندانپزشک، لازم است پروتز را چند ساعت استفاده کنید تا متخصص بتواند علامت روی غشای مخاطی را ببیند و تشخیص دهد که کجا باید اصلاحات روی پروتز انجام شود.

ممکن است بعد از تحویل پروتـز احساس کنید در محــیط دهان زخـــم ایجاد شده است . لـــذا توصیــه می شـود تا 24 ساعت بعد از تحویل پروتز، آن را از دهــان خـارج نکنید و بعد از گذشت 24 ساعت به پزشک مـراجعه کرده تا مشکلات پروتز برطرف شود . ممکن است رفــع کامل زخم ها نیاز به چنـد جلسه پیگیری بعد از تحـویل پروتز داشتــه باشد که در صــورت نیاز توسط پزشک شـما تعیین خواهد شد.

شاید نتوانید به راحتی با پروتــز های خــود صحـــبت کنید . لازمه برطرف شــدن این مسئــله گـذشـت زمان و تکرار و تمرین است . و با گذشت چنـد روز می توانیــد به راحــتی صحبت کنید ، در صورتی که بعد از یـک ماه در تلفظ بعضی از حروف مشکل داشتید جهت مشـــاوره به کـلینیک مراجعه فرمائید .

بعد از قراردادن پــروتز به سبـــب ورود یک جســـم خارجی به محـــیط دهان ، مقدار بزاق افزایش می یابــد که ایـن موضـــوع بعد از گــذشت چنــد روز برطرف خواهد شد.

در صورت آسیب دیدن دندان مصنوعی، فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. پروتز را با روش‌های خانگی تعمیر نکنید یا به استفاده از آن ادامه ندهید. در صورت امکان، یک تکنسین دندانپزشکی می‌تواند دندان مصنوعی را ظرف 2 تا 3 روز تعمیر کند. در صورت عدم امکان تعمیر، یک پروتز جدید ظرف یک هفته ساخته خواهد شد.

جمع بندی

مراقبت از دندان مصنوعی متحرک همراه با معاینات منظم حرفه‌ای، برای حفظ نه تنها وضعیت و طول عمر دندان مصنوعی بلکه سلامت دهان و بهزیستی کلی شما ضروری است. رعایت روتین‌های تمیز کردن، با احتیاط رفتار کردن با دندان مصنوعی، توجه به انتخاب‌های غذایی و مراجعه سریع به متخصص برای هرگونه مشکل، جنبه‌های کلیدی استفاده موفقیت‌آمیز از دندان مصنوعی هستند. دندانپزشک متخصص پروتز شما بهترین منبع برای راهنمایی دقیق متناسب با نوع خاص دندان مصنوعی و نیازهای فردی شما است. پیروی از این توصیه‌ها به شما کمک می‌کند تا دندان مصنوعی خود را برای مدت طولانی تمیز، راحت و کاربردی نگه دارید. در صورت بروز هر گونه مشکل یا سوال درباره مراقبت از دندان مصنوعی به یکی از شعب کلینیک دکتر رامیار مراجعه نمایید.