در دنیای پرسرعت امروز، استرس به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سلامتی ما تبدیل شده است. این دشمن خاموش می‌تواند خود را به شکل‌های مختلفی مانند خستگی، اضطراب، سردرد و حتی مشکلات قلبی نشان دهد. یکی از راه‌های دقیق اندازه‌گیری سطح استرس در بدن، بررسی میزان کورتیزول بزاقی است. این ماده ارتباط مستقیمی با کورتیزول خون دارد. اما آیا می‌توانیم به‌سادگی و بدون نیاز به آزمایش خون، این هورمون را پایش کنیم؟ خبر خوب اینجاست که بله! تیمی از محققان خلاق در دانشگاه تافتس آمریکا، ابزار شگفت‌انگیز و نوآورانه‌ای به نام نخ دندان هوشمند را تولید کرده‌اند. این نخ دندان نه‌تنها به شما در حفظ بهداشت دهان و دندان کمک می‌کند، بلکه راهی آسان و بدون دردسر برای تشخیص استرس روزانه شما است. این ابزار برای دندانپزشکان و بیمارانشان که به دنبال راه‌های نوین برای مدیریت سلامت عمومی هستند، بسیار مفید خواهد بود.
نخ دندان هوشمند چطور کار می‌کند؟
تصور کنید نخ دندانی دارید که در نگاه اول کاملاً عادی به نظر می‌رسد، اما درون آن دنیایی از فناوری پنهان شده است! وقتی شما از نخ دندان هوشمند استفاده می‌کنید، بزاق دهان شما به کمک نیروی مویینگی از یک کانال کوچک در نخ دندان عبور می کند. سپس به سمت دسته آن که حاوی یک حسگر پیشرفته است، هدایت می‌شود.
راز این نخ دندان در پلیمرهای مولکولی است با الکتروپلیمریزاسیون (eMIPs) آغشته شده. این فناوری قدیمی ۳۰ساله، به شکل زیر کار می‌کند:
ابتدا یک پلیمر در اطراف مولکول هدف، یعنی کورتیزول، ساخته می‌شود.
سپس مولکول کورتیزول از داخل پلیمر خارج می‌شود.
نتیجه این فرایند، ایجاد حفره‌های بسیار ریزی در پلیمر است که دقیقاً با شکل و خواص شیمیایی کورتیزول مطابقت دارند.
این حفره‌ها مانند قفل و کلید عمل می‌کنند و می‌توانند مولکول‌های کورتیزول موجود در بزاق را به‌صورت انتخابی شناسایی کرده و به خود جذب کنند.
به‌این‌ترتیب، نخ دندان هوشمند می‌تواند با دقت بالا میزان کورتیزول بزاقی و در نتیجه سطح استرس شما را اندازه‌گیری کند.
مزیت رقابتی فناوری eMIPs: چرا این نخ دندان هوشمند است؟
دکتر سیمیر سوناکوساله، استاد مهندسی برق و کامپیوتر و یکی از نویسندگان این تحقیق، بر این باور است که رویکرد eMIPs یک تحول عظیم در حوزه حسگرهای زیستی
است. او می‌گوید که حسگرهای قدیمی معمولاً بر پایه آنتی‌بادی ساخته می‌شوند که فرایند ساختشان زمان‌بر و پرهزینه است.
اما فناوری eMIPs نیازی به سرمایه‌گذاری زیاد برای ساخت آنتی‌بادی ندارد. دکتر سوناکوساله می‌افزاید:
«اگر شما یک نشانگر جدید برای استرس یا هر بیماری دیگری کشف کنید، می‌توانید در مدت‌زمان بسیار کوتاهی یک قالب پلیمری برای آن ایجاد کنید.»
این ویژگی، سرعت و کارایی توسعه حسگرهای زیستی را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد و این نخ دندان را به یک ابزار پزشکی نوین تبدیل می کند.
متاسفانه، بی‌دندانی و عدم توجه کافی به بهداشت دهان در ایران، نشان‌دهنده لزوم آموزش و دسترسی بیشتر به راه‌حل‌های نوین مراقبتی مثل نخ دندان هوشمند است. این در حالی است که بسیاری از مشکلات سلامت دهان، با چکاپ‌های منظم دندانپزشکی قابل پیشگیری هستند.
کاربردها و محدودیت‌های نخ دندان هوشمند
دکتر سوناکوساله تأکید می‌کند که نخ دندان هوشمند بیشتر برای پایش مداوم وضعیت موجود افراد و بیماران طراحی شده تا تشخیص اولیه بیماری‌ها. او می‌گوید:
«برای تشخیص، آزمایش خون همچنان بهترین روش است، اما وقتی بیماری تشخیص داده شد و نیاز به پیگیری وضعیت در طول زمان دارید (مثلاً در بیماری‌های قلبی عروقی یا برای مدیریت استرس مزمن)، این حسگر می‌تواند بسیار مفید باشد و به شما امکان می‌دهد در صورت نیاز به‌سرعت مداخله کنید.»
یکی از اهداف اصلی محققان این بود که ابزاری برای اندازه‌گیری استرس بسازند که خودش منبع استرس جدیدی نباشد.
به همین دلیل، انتخاب نخ دندان به عنوان بخشی از روال روزانه بهداشت دهان و دندان، یک راهکار طبیعی و بدون دردسر برای جمع‌آوری نمونه‌های روزانه بزاق شد.
این یعنی شما می‌توانید در حین مسواک‌زدن و نخ دندان کشیدن، وضعیت استرس خود را هم زیر نظر داشته باشید!
جزئیات تحقیق و آینده پایش سلامت
این پژوهش را تیمی از محققان در دانشگاه تافتس آمریکا انجام داده‌اند و نتایج آن با عنوان “نخ دندان حسگر بزاق: ابزاری نوآورانه برای ارزیابی و تشخیص استرس روزانه از طریق اندازه‌گیری کورتیزول آوریل سال 2025 در مجله معتبر ACS Applied Materials and Interfaces منتشر شده است.
جمع‌بندی
استرس بدون شک یکی از معضلات اصلی عصر ماست و مطالعات نشان می‌دهند که نه‌تنها گسترش‌یافته، بلکه شدت آن نیز هر سال بیشتر می‌شود. نخ دندان هوشمند با ارائه یک راه‌حل ساده، غیرتهاجمی و کاربرپسند برای پایش روزانه سطح کورتیزول، گامی مهم در جهت تشخیص استرس روزانه و ارتقای سلامت عمومی برمی‌دارد.
این ابزار می‌تواند به افراد کمک کند تا درک بهتری از واکنش‌های فیزیولوژیکی بدن خود به استرس پیدا کنند و در نتیجه، به مداخلات به‌موقع و بهبود کیفیت زندگی منجر شود. این نوآوری پتانسیل بالایی برای تغییر نحوه پایش سلامت روزانه ما در آینده دارد. این تکنولوژی به دندانپزشکان نیز در ارائه مشاوره بهتر به بیمارانشان در زمینه ارتباط سلامت دهان و دندان و استرس کمک می‌کند.
با توجه به اهمیت سلامت دهان و دندان در مدیریت استرس و سلامت عمومی، ما در کلینیک دکتر رامیار، خدمات پیشرفته‌ای در زمینه خدمات عمومی دندانپزشکی و چکاپ دوره‌ای برای تضمین سلامت دهان و دندان شما ارائه می‌دهیم.
با یکی از شعب کلینیک دندانپزشکی دکتر آرش رامیار تماس بگیرید تا مشاوران ما شما را راهنمایی کنند.
