پس از قرار گرفتن روکش یا بریج، رعایت دقیق مراقبت‌های بعد از گذاشتن پروتز ثابت نقشی تعیین‌کننده در روند بهبودی، کاهش درد و تورم و جلوگیری از عوارض دارد. در این بازه‌ی زمانی حساس، انجام صحیح نکات ساده‌ای مانند کنترل خونریزی، کاهش تورم، رعایت رژیم غذایی نرم و بهداشت دهان می‌تواند از بروز مشکلاتی چون عفونت، گیر غذایی یا شکست چسبندگی پروتز جلوگیری کند. در ادامه، تمام توصیه‌های کلیدی که هر بیمار پس از دریافت روکش یا بریج باید بداند، به‌صورت گام‌به‌گام و کاربردی آورده شده است.

مراقبت‌های پروتز ثابت در 24 ساعت اول

• برای کنترل خونریزی یک تکه گاز استریل را به‌آرامی در محل جراحی قرار دهید و حدود یک ساعت فشار ملایم اعمال کنید. در صورت ادامه خونریزی، گاز را تعویض کرده و فشار ملایم را ادامه دهید.
• از فعالیت‌های شدید و خم شدن سر به جلو خودداری کنید تا خونریزی تشدید نشود.
• کمپرس یخ یا بسته‌های سرد را هر ۱۵ دقیقه یک‌بار (برای ۱۰–۱۵ دقیقه) روی گونه و ناحیه جراحی قرار دهید.
• سر را در حالت نیمه‌نشسته یا بالاتر از سطح بدن نگه دارید.
• برای مراقبت‌های بعد از گذاشتن پروتز ثابت در ۲۴ ساعت اول از مسواک زدن، نخ دندان یا شستشوی قوی دهان خودداری کنید.
• مایعات کافی (آب، دمنوش سرد) بنوشید، اما از نی کشیدن یا مکیدن خودداری کنید.

بهداشت دهان و دندان بعد از گذاشتن پروتز ثابت

• پس از 24 ساعت، دهان را با دهانشویه تجویز شده یا آب نمک گرم (1/4 قاشق چایخوری نمک در 240 میلی‌لیتر آب) حداقل 3 تا 4 بار در روز، به خصوص بعد از غذا شستشو دهید.
• استفاده از دستگاه واترپیک: این دستگاه آب را با فشار از بین دندان‌ها و زیر بریج‌ها پمپاژ کرده و مانند نخ دندان عمل می‌کند.
• بعد از چسباندن انواع روکش ثابت، تا دو ساعت مایعات میل کنید تا چسب روکش کاملاً سفت شود.
• حداقل دو بار در روز با مسواک نرم یا برقی دندان‌ها و پروتز را مسواک بزنید تا پلاک و باکتری‌ها از سطح پروتز و دندان‌ها پاک شود.
• استفاده از مسواک‌های نرم مانند Curaprox CS5460 Ultra Softیا مسواک‌های برقی با کنترل فشار برای جلوگیری از آسیب به لثه‌ها توصیه می‌شود.
• بعد از هر وعده غذایی مسواک زدن کمک می‌کند تا ذرات غذا در اطراف پروتز تجمع نکند و التهاب لثه کاهش یابد.
• حداقل روزی یک بار استفاده از نخ دندان مخصوص یا مسواک‌های بین‌دندانی (proxabrush) برای تمیز کردن فضاهای بین دندان‌ها و اطراف پروتز ضروری است.
• در صورت دشواری استفاده از نخ دندان، استفاده از واتر فلاسر (Waterpik) به عنوان مکمل توصیه می‌شود که ذرات غذا و پلاک را به خوبی از بین می‌برد.
• استفاده از دهانشویه‌های ضدباکتریایی مانند Crest Gum Care Oral Rinse به حفظ سلامت لثه‌ها و پیشگیری از التهاب و عفونت کمک می‌کند.
• در روزهای ابتدایی پس از جراحی یا نصب پروتز، شستشوی ملایم با آب نمک گرم (یک قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب گرم) دو بار در روز توصیه می‌شود تا به بهبود بافت‌ها کمک کند و التهاب کاهش یابد.
• از روز بعد از جراحی می‌توان مسواک زدن را شروع کرد، اما باید مراقب بود که به ناحیه جراحی آسیب نرسد و با ملایمت این کار انجام شود.
• از استفاده از نی، تف کردن شدید یا دستکاری محل جراحی با زبان یا انگشتان خودداری کنید تا لخته خون تشکیل شده حفظ شود و خونریزی کنترل شود.
• استفاده از دهانشویه‌های تجاری قوی در 72 ساعت اول توصیه نمی‌شود.

رژیم غذایی بعد از گذاشتن بریج یا روکش ثابت

بعد از دریافت پروتزهای ثابت (روکش و بریج) برای طول عمر بیشتررعایت نکات غذایی زیر ضروری است:

1- رعایت رژیم غذایی نرم (Soft-Food Diet) در هفته‌های اول

در طول هفته‌های اول پس از جراحی یا نصب پروتز، باید از رژیم غذایی نرم پیروی کنید تا فشار و آسیب به محل جراحی و پروتز وارد نشود. غذاهای نرم به راحتی جویده می‌شوند و به بهبود سریع‌تر کمک می‌کنند.

2- مصرف غذاهای سرشار از پروتئین برای تسریع بهبودی

پروتئین نقش حیاتی در ترمیم بافت‌ها دارد. منابع پروتئینی نرم مانند تخم‌مرغ (املت یا نیمرو)، مرغ خرد شده، ماهی نرم، ماست، پنیر و شیر به ترمیم بافت‌های اطراف پروتز کمک می‌کنند.

3- مصرف میوه‌ها و سبزیجات نرم و پخته شده

میوه‌های نرم مانند موز، آووکادو، سیب پوره شده، هلو و سبزیجات بخارپز یا پخته شده مانند کدو، هویج و اسفناج نرم، ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم برای بهبود سلامت لثه و بافت‌های دهان را فراهم می‌کنند.

4- مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین‌ها

لبنیات مانند ماست، پنیر و شیر که سرشار از کلسیم و پروتئین هستند، به تقویت دندان‌ها و استخوان فک کمک می‌کنند. همچنین سبزیجات برگ‌دار مانند کلم و اسفناج سرشار از کلسیم و ویتامین‌های مورد نیاز هستند.

5- نوشیدن مایعات فراوان و هیدراته ماندن

در مراقبت‌های بعد از گذاشتن پروتز ثابت به خصوص در کاشت ایمپلنت نوشیدن آب، دمنوش‌های گیاهی و سوپ‌های نرم و ولرم برای حفظ رطوبت دهان و تسریع روند بهبودی توصیه می‌شود. مصرف مایعات کافی به جلوگیری از خشکی دهان و التهاب کمک می‌کند.

6- اجتناب از غذاهای سخت، ترد، چسبنده و دانه‌دار

غذاهای سخت مانند آجیل، چیپس، نان سفت، گوشت‌های سفت، غذاهای چسبنده مانند کارامل و آدامس، و غذاهای دارای دانه یا پوست سخت (مثلاً ذرت بوداده، دانه‌های کنجد) می‌توانند به پروتز آسیب زده یا باعث گیر کردن ذرات غذا در اطراف پروتز شوند و باید حداقل دو هفته اول پرهیز شوند.

7- پرهیز از غذاها و نوشیدنی‌های بسیار داغ، تند و اسیدی

مصرف غذاها و نوشیدنی‌های داغ (مثل قهوه و سوپ داغ)، تند (مانند فلفل و سس‌های تند) و اسیدی (مثل مرکبات و گوجه‌فرنگی) می‌تواند باعث تحریک لثه و افزایش التهاب شود و باید در دوره بهبودی محدود شود.

8- تدریجی کردن بازگشت به رژیم غذایی عادی

بعد از گذشت چند هفته و با بهبود کامل لثه و تثبیت پروتز، می‌توان به تدریج غذاهای معمولی‌تر و سفت‌تر را وارد رژیم غذایی کرد ولی همچنان باید از فشار زیاد روی پروتز پرهیز شود.

9- مصرف غذاهای متنوع و مغذی برای حفظ سلامت کلی دهان

ترکیب غذاهای نرم شامل پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، چربی‌های سالم (مانند آووکادو و روغن زیتون) و ویتامین‌ها به حفظ سلامت عمومی دهان و تسریع بهبودی کمک می‌کند.

10- استفاده از سوپ‌ها و اسموتی‌ها به عنوان وعده‌های غذایی مفید

سوپ‌های نرم، اسموتی‌های میوه‌ای و سبزیجات مخلوط شده، گزینه‌های مناسبی برای دریافت مواد مغذی و حفظ رژیم نرم در روزهای اولیه پس از جراحی هستند.

کنترل درد بعد از قرار دادن پروتز ثابت

برای کاهش درد هنگام مراقبت‌های بعد از گذاشتن پروتز ثابت می‌توانید از داروه های زیر استفاده کنید:

• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن (400-600 میلی‌گرم هر 4 تا 6 ساعت، حداکثر 2400 میلی‌گرم در 24 ساعت) به طور مؤثر درد پس از جراحی را کاهش می‌دهد. NSAIDs با مهار تولید پروستاگلاندین‌ها، التهاب و درد را کنترل می‌کنند و معمولاً به عنوان اولین گزینه درمانی توصیه می‌شوند.
• ترکیب NSAIDs و استامینوفن: استفاده همزمان از NSAIDs و استامینوفن (پاراستامول) اثر تسکینی سینرژیک دارد و می‌تواند درد متوسط تا شدید را بهتر کنترل کند بدون نیاز به داروهای مخدر.
• مسکن‌های حاوی کافئین: داروهایی که کافئین دارند می‌توانند در کاهش درد و تورم مؤثر باشند و گاهی به جای کدئین تجویز می‌شوند.

بیشترین نیاز به کنترل درد در 72 ساعت اول پس از جراحی است و معمولاً مصرف کوتاه‌مدت داروها کافی است.

کنترل تورم بعد از گذاشتن پروتز ثابت

برای کنترل تورم موارد زیر را رعایت کنید:

• استفاده از کمپرس یخ یا سرد روی ناحیه جراحی در 24 تا 48 ساعت اول به کاهش تورم و درد کمک می‌کند. کمپرس را هر 10 تا 15 دقیقه استفاده کرده و سپس استراحت دهید.
• استراحت کافی و خواب با سر بالاتر از سطح بدن (مثلاً با چند بالش) به کاهش تورم کمک می‌کند.
• مصرف داروهای ضد التهاب: NSAIDs علاوه بر کنترل درد، التهاب و تورم را نیز کاهش می‌دهند.
• مصرف غذاهای نرم و سرد یا ولرم به کاهش تحریک بافت‌ها و تورم کمک می‌کند.

کنترل خونریزی بعد از گذاشتن پروتز ثابت

• در صورت خونریزی، قرار دادن گاز استریل روی محل و فشار مستقیم به مدت 20 تا 30 دقیقه معمولاً خونریزی را کنترل می‌کند.
• فعالیت بدنی شدید و خم شدن سر به جلو می‌تواند خونریزی را تشدید کند، بنابراین باید پرهیز شود.
• عدم مصرف دخانیات و الکل: این موارد می‌توانند روند انعقاد خون را مختل کرده و باعث خونریزی طولانی‌تر شوند.

تمیز نگه داشتن محل جراحی بدون تحریک زیاد با استفاده از مسواک نرم و دهانشویه‌های تجویز شده به جلوگیری از عفونت و خونریزی کمک می‌کند.

در صورت خونریزی شدید یا طولانی‌مدت، باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کرد.

فعالیت بدنی و سبک زندگی  بعد از گذاشتن پروتز دندانی ثابت

• برای مراقبت‌های بعد از گذاشتن پروتز ثابت از فعالیت‌های شدید و ورزش سنگین حداقل تا 10 روز خودداری شود.
• از کشیدن سیگار و مصرف الکل حداقل تا دو هفته پس از جراحی خودداری شود زیرا روند بهبودی را کند می‌کند.
• در صورت استفاده از داروهای بیهوشی یا آرام‌بخش، تا 24 ساعت رانندگی و کار با ماشین‌آلات سنگین ممنوع است.
• تا زمان بهبودی اولیه محل جراحی، استفاده از دندان مصنوعی یا پروتز موقت که روی محل جراحی فشار وارد می‌کند، توصیه نمی‌شود.

عوارض احتمالی بعد از کاشت روکش و بریج

• فشار روی لثه: احساس فشار یا خارش در لثه مجاور روکش، طی چند روز پس از قراردادن آن طبیعی است. در صورتی که این مسئله طی دو هفته رفع نشد به پزشک خود مراجعه کنید.
• احساس بزرگی روکش : ممکن است در روزهای اول احساس بزرگ‌تر از اندازه بودن پروتز وجود داشته باشد. علت این مسئله کوچک شدن دندان بعد از تراش می‌باشد که پس از قراردادن پروتز، احساس بزرگ‌تر بودن القا می‌شود. این موضوع ظرف 3 روز تا یک هفته برطرف خواهد شد.
• احساس بلندی پروتز: ممکن است بعد از تحویل روکش، شما احساس کنید که پروتز زودتر از سایر قسمت‌ها با دندان مقابل تماس پیدا می‌کند و یا در حین حرکت به سمت طرفین، در محل پروتز گیر یا صدای سایش احساس می‌شود. می‌بایست جهت اصلاح بلندی و یا گیربه پزشک خود مراجعه فرمایید.
• اشکال در تکلم: ممکن است در روزهای اول در تلفظ کلمات دچار مشکل شوید. این مسئله با تمرین و تکرار کاملاً برطرف می‌گردد. در صورت عدم رفع مشکل بعد از یک ماه جهت اصلاح به پزشک مراجعه کنید.
• گیر غذایی: در صورتی که بعد از میل غذا، احساس گیر مواد غذایی بین دندان روکش شده و دندان مجاور وجود داشت، سریعاً به پزشک خود مراجعه کنید زیرا گیر غذایی مداوم در آن ناحیه باعث بروز مشکلات لثه و پوسیده شدن دندان زیر روکش می‌شود.

مراجعه منظم به دندانپزشک بعد از کاشت پروتز

اگر روکش زودتر از قرار معین جهت چسب دائم افتاد، در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید. اگراز افتادن روکش چند روز بگذرد، احتمال جابه جایی دندان روکش شده ویا دندان مجاور و مقابل وجود دارد. این موضوع باعث می‌شود که روکش به صورت صحیح در محل خود قرار نگیرد. لذا توصیه می‌شود در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه فرمائید.

برای پاکسازی حرفه‌ای و بررسی سلامت پروتز و بافت‌های اطراف، در مراقبت‌های بعد از گذاشتن پروتز ثابت مراجعه منظم (حداقل دو بار در سال) به دندانپزشک ضروری است. پاکسازی تخصصی پلاک و جرم‌هایی که در دسترس مسواک و نخ دندان نیستند، از بروز بیماری‌های لثه و تحلیل استخوان جلوگیری می‌کند.